شناسنامه سندی بسیار مهم برای زندگی اشخاص است و نشان از هویت هر فرد دارد. در تمام کشورهای دنیا داشتن شناسنامه نشان‌دهنده هویت، مشخصات، محل تولد و وابستگی‌های خانوادگی افراد است. قوانین بسیار مهمی برای ثبت و نگهداری از شناسنامه وجود دارد که آشنایی با این قوانین و پیروی از آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. در طول عمر، چالش‌های مختلفی در زمینه تعویض، ثبت و به‌خصوص ابطال شناسنامه برای افراد وجود دارد.
ماهیت شناسنامه و چگونگی ابطال آن :
شناسنامه سندی رسمی است که برای معرفی و شناسایی افراد حقیقی به کار برده میشود. این سند حاوی اطلاعات شناسایی، سن، وضعیت تأهل، فرزندان و … است. تنظیم این سند رسمی توسط مأموران ثبت احوال در زمان تولد فرد صورت می‌گیرد. موارد مختلفی برای ابطال شناسنامه وجود دارد که در هر حالت باید از طریق ثبت احوال و ثبت درخواست اقدام به ابطال شناسنامه نمایید.
موارد و دلایل درخواست ابطال و باطل کردن شناسنامه :
موارد و جهات مختلفی می تواند موجب طرح دعوای ابطال شناسنامه شود. که مصادیق شایع آن عبارتند از:
• فوت صاحب شناسنامه
• خروج دارنده از تابعیت کشور
• تعلق شناسنامه به دیگری که خصوص مورد اعلامی درغالب موارد ادعای رابطه برادری یا خواهری با صاحب قبلی شناسنامه مطرح می شود.
• ادعای فقدان رابطه نسبی صاحب شناسنامه با مورث خواهان
• ادعای فرزند خواندگی صاحب شناسنامه و فقدان رابطه
• نسبی با پدر و مادر صاحب شناسنامه
• تغییر سن در شناسنامه
مراکز ابطال شناسنامه :
همان‌طور که گفته شد این سند رسمی ممکن است با مشکلات مختلفی روبرو شده و نیازمند ابطال باشد. به عنوان مثال پس از فوت فرد باید شناسنامه او باطل شود. حال مسئله مهم مراجعه به مراکز رسمی ابطال شناسنامه است. این مراکز کدام‌اند؟ ابطال شناسنامه مراحل مختلفی دارد و به همین جهت در ابتدا باید درخواست ابطال خود را به دادگاه تحویل دهید. پس از بررسی مدارک و شواهد ارائه شده مبنی بر ابطال شناسنامه، این سند باطل میشود. دادگاه و ثبت احوال ازجمله مراکز مهم درگیر در پروسه ابطال شناسنامه هستند.
ابطال شناسنامه متوفی چگونه است❔
شناسنامه سند رسمی و هویتی افراد برای زندگی در جامعه است. زمانی که فردی از دنیا می‌رود، دیگر به شناسنامه نیازی نداشته و این سند باید باطل شود. انجام هرگونه فعالیت با استفاده از شناسنامه افراد متوفی جرم بوده و فرد متخلف تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. به همین دلیل به محض اینکه فرد فوت می‌کند، نزدیکان باید درخواست ابطال شناسنامه را ثبت نمایند تا در کمترین زمان ممکن این سند باطل شود.
مدارک لازم برای باطل کردن شناسنامه متوفی چیست❔
افرادی که قصد داشته تا برای اعلام فوت و انجام مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی اقدام کرده تا به این ترتیب، مشمول مجازات جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی نشوند، لازم است تا در هنگام مراجعه به ادارات ثبت احوال، مدارکی را به همراه داشته باشند. این مدارک، عبارتند از:
• شناسنامه متوفی
• کارت ملی متوفی
• گواهی پزشک یا بیمارستان یا مسئولین قبرستان محل دفن متوفی
• در صورت عدم امکان ارائه گواهی فوق، معرفی و حضور دو شاهد، همراه با مدرک شناسایی در اداره ثبت احوال
• حکم قطعی فوت فرضی دادگاه، جهت ابطال شناسنامه متوفی غایب مفقودالاثر
✔نکته : نکته ای که باید به آن توجه نمود، این مساله بوده که برای انجام مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی و جلوگیری از مجازات جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی، علاوه بر ارائه مدارک، لازم است تا هزینه های مربوط به این امر نیز پرداخت شود.
هزینه باطل کردن شناسنامه متوفی چه میزان است❔
بر اساس تعرفه اعلامی سازمان ثبت احوال کشور، باطل کردن شناسنامه متوفی، مستلزم پرداخت هزینه ای جداگانه از هزینه دریافت گواهی فوت نبوده و تنها هزینه ای که متقاضیان، ملزم به پرداخت آن هستند، همان هزینه دریافت گواهی فوت، یعنی مبلغ 10 هزار تومان می باشد.
مراکز باطل کردن شناسنامه متوفی:
متقاضیان باطل کردن شناسنامه متوفی و دریافت گواهی فوت وی، با در دست داشتن مدارک لازم و پرداخت هزینه مربوطه، می توانند جهت باطل کردن شناسنامه متوفی و جلوگیری از اعمال ضمانت اجراهای قانونی مربوط به جرم عدم ابطال شناسنامه، به یکی از مراکز باطل کردن شناسنامه متوفی، مراجعه نمایند.
مراکز باطل کردن شناسنامه متوفی، در واقع، همان ادارت ثبت احوال در سراسر کشور بوده که خدمات مربوط به باطل کردن شناسنامه متوفی را در کمترین زمان ممکن، به متقاضیان، ارائه می نمایند.
علاوه بر این مراکز، موسسات حقوقی نیز با دریافت مبلغی، خدمات مربوط به باطل کردن شناسنامه متوفی را برای متقاضیان، انجام می دهند. در همین راستا، رضا بهروز وکیل پایه یک دادگستری نیز این آمادگی را داشته تا با ارائه مشاوره حقوقی، متقاضیان باطل کردن شناسنامه متوفی را در این مسیر، راهنمایی نمایند.
باطل نکردن شناسنامه متوفی جرم محسوب میشود❔
گاهی اوقات افراد پس از فوت یکی از اعضای خانواده از باطل کردن شناسنامه فرد پرهیز می‌کنند. این کار با اهداف مختلفی ازجمله سوء‌استفاده از شناسنامه صورت می‌گیرد. به همین دلیل به محض فوت فرد باید این موضوع به اطلاع ثبت احوال رسانده شود. مدت زمان قانونی برای این کار 10 روز است و یکی از اعضای خانواده و یا بستگان نزدیک با استفاده از مدارک لازم برای این کار اقدام می‌کند. درصورتی که افراد برای باطل شدن شناسنامه متوفی اقدام نکنند، ثبت احوال نسبت به آن‌ها اعلام جرم می‌کند.
به موجب ماده 3 قانون تخلفات، جرائم و مجازاتهای مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه، مصوب 1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام، اگر اشخاصی که قانونا، موظف به اعلام واقعه فوت متوفی بوده، از انجام این وظیفه خودداری کنند، به پرداخت جزای نقدی از 50 هزار ریال تا 300 هزار ریال محکوم شده و چنانچه، این عمل، تکرار شود، حداکثر مجازات مذکور، در مورد شخص، اجرا خواهد شد.
نحوه طرح دعوای ابطال شناسنامه چگونه است❔
خواهان دعوایی که بنای بر باطل کردن شناسنامه خود دارد و به سن بلوغ رسیده است می تواند شخصا و درغیراینصورت توسط ولی یا قیم وی می تواند با مراجعه به دفترخدمات قضایی و ارائه مستندات و دلایل ادعایی اقدام به ثبت دادخواست جهت ابطال شناسنامه به طرفیت اداره ثبت احوال در دادگاه محل اقامت خود طرح دعوا نماید.
مدارک لازم جهت طرح دعوای ابطال شناسنامه صوری چیست❔
مدارک و مستندات پرونده بنا به جهت یا جهات ادعایی متفاوت است، اما به صورت کلی، حسب مورد، ارائه دلایل زیر ضروری است.
• کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی
• کپی مصدق استشهادیه
• درخواست ارجاع به پزشکی قانونی
• مدارک مثبت فوت صاحب قبلی شناسنامه
• رای دادگاه در صورت خصوص اثبات نسب یا نفی نسب
ابطال شناسنامه اضافی:
گاهی اوقات افراد به دلایل مختلفی ازجمله مفقود شدن شناسنامه درخواست شناسنامه المثنی به دادگاه و ثبت احوال ارائه می‌دهند. در این صورت شناسنامه دیگری با همان مشخصات ثبت شده قبلی برای فرد صادر میشود. حال اگر شناسنامه مفقود شده پیدا شود، فرد شناسنامه اضافی در اختیار خواهد داشت. در این حالت باید سریعاً درخواست ابطال شناسنامه اضافی خود را به مراکز ابطال تحویل نماید. داشتن شناسنامه اضافی جرم بوده و هر فرد تنها اجازه استفاده از یک شناسنامه را خواهد داشت.
ابطال شناسنامه جعلی:
جعل شناسنامه کاری خلاف قانون بوده و افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند مجرم شناخته می‌شوند. استفاده از شناسنامه جعلی می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای افراد به دنبال داشته باشد. در صورتی که فردی بنا به هر دلیل، هرگونه سند رسمی ازجمله شناسنامه جعلی داشته باشد باید هرچه سریع‌تر برای ابطال آن اقدام نماید.
دادگاه صالح برای ابطال شناسنامه در صلاحیت کدام مرجع است❔
به موجب ماده 11 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در مدنی، خواهان می بایست درمحل اقامت خوانده طرح دعوا نماید. اما بنا به مقررات اصلاحی قانون ثبت احوال، خواهان می بایست در دادگاه حقوقی محل اقامت خود طرح دعوا نماید. چرا که دعاوی ثبت احوال اصولا از دعاوی مربوط به امور حسبی و غیر ترافعی محسوب می شوند.
