ایراد صدمات بدنی

مقاله پیش رو توسط وکیل کیفری رضا بهروز  برای آشنایی شما عزیزان با این جرایم تنظیم گردیده است تا بتوانید با مطالعه آن ابهامات خود را رفع نمایید  و چنانچه نتوانستید پاسخ سوالات خود را با خواندن مقاله به دست آورید جهت مشاوره با شماره 09128892520 📞 با ما در تماس باشید.

ایراد صدمه بدنی:

ایراد صدمه بدنی از جمله جرایم شایع در اکثر جوامع بشری می باشد که شامل ضرب و جرح و جرائم موجب قطع عضو و در نهایت قصاص می گردد.

موارد مختلف ایراد صدمه بدنی:

ایراد صدمه بدنی در نوع شدید آن شامل جرائم منجر به قطع عضو یا از کار افتادن اعضای بدن افراد میشود؛ اینگونه از جرائم معمولاً شامل مجازات هایی از قبیل قصاص در صورت امکان پذیر بودن آن و یا پرداخت دیه به قربانی جنایت میشود.
• ایراد صدمات بدنی منجر به قطع عضو در اکثر موارد با اینکه مجازات اصلی آنها قصاص عضو یعنی قطع همان عضو در بدن مقصر می باشد ، اما به خاطر خوف سرایت آثار نقص عضو و عفونت های آن به سایر نقاط بدن شخص مقصر ، از قصاص چشم پوشی شده و قانون اصطلاحاً در این گونه موارد قصاص را به دیه تبدیل می کند.
• در خصوص دیه جنایات مختلف منجر به قطع عضو یا از کار افتادن اعضای بدن می توانید به قانون مجازات اسلامی قسمت مربوط به دیات رجوع نمایید.
• اما اجمالاً باید بگویم که دیه اعضای زوج بدن ، مانند چشم در صورتی که از حدقه در آورده شود نصف دیه کامل و دیه از دست دادن بینایی نوعی جریمه قانونی به نام ارش است ، که قاضی دادگاه آن را تعیین می‌کند و به آن حکم می دهد.
• اما دیه ی اعضای فرد بدن مانند زبان، اگر از ریشه در آورده شود و یا کنده شود ، دیه یک انسان کامل میباشد.
• همچنین هرگونه جنایتی که باعث نقض یا از بین رفتن هر یک از حواس پنجگانه بدن، مثل چشایی بویایی و لامسه و شنوایی شود دارای مجازات ارش یا همان خسارات قانونی می باشد.
• همین طور باید گفت دیه اعضای بدن مثل انگشتان به ازای هر انگشت، یک دهم کل دیه کامل انسان می باشد.
• اما دقت داشته باشید که دیه زنان در کلیه موارد ذکر شده در بالا ، نصف آنچه که به عنوان دیه به مردان تعلق میگیرد مقرر شده است.
• همینطور لازم است به این نکته دقت داشته باشید که هرگونه صدمه وارد شده بر بدن، حتی اگر منجر به جرح و خونریزی نشده باشد نیز در قانون یک دیه ی مشخص و یا خسارت و ارش مختص به خود را دارد، قرمز شدن پوست و یا کبودی یا سیاه شدن وشکستگی استخوان و صدماتی از این قبیل شامل دیه مختص به خود در قانون هستند.

شرایط اثبات صدمات بدنی:

اثبات جرائم مربوط به صدمات بدنی، با استفاده از مواردی مثل اقرار، شهادت شهود و یا تحقیقات محلی و معاینات محلی و همچنین در مواردی با استفاده از قسامه و علم قاضی انجام  می شود.
✔نکات:
• در خصوص اقرار شخص ضارب، باید به این نکته توجه کنید که برابر نص قانون اقرار باید دو مرتبه و در برابر مقامات قضایی ذیصلاح مثل بازپرس و یا دادستان انجام بپذیرد.
•  همچنین شهادت شهود نیز دارای دو صورت است یک صورت آن شامل شهادت دو مرد بالغ و عادل می باشد که بر وقوع جرم ایراد ضرب و جرح شهادت می دهند و مورد بعدی نیز شهادت یک مرد بالغ به ضمیمه ی دو زن می باشد.
• معاینه و تحقیقات محلی توسط کارشناسان رسمی دادگستری و یا مقامات ذیصلاح دادگاه انجام می پذیرد و مدارک وقوع جرم را از صحنه جرم جمع آوری می نمایند.
•  قسامه شامل شهادت دادن نزدیکان متوفی و مجروح در صورت عدم وجود هیچ یک از موارد اثبات کننده بالا است، که برای اثبات ضرب و جرح مورد استفاده قرار می گیرد.
• علم قاضی هم ،همانطور که از نام آن پیداست به حصول علم توسط قاضی به وقوع جرم ضرب و جرح و ایراد صدمات بدنی با استفاده از شواهد و قراین گفته می شود.

جرم ضرب و جرح عمدی:

جرم ضرب و جرح عمدی از زمره جرایمی است كه علیه تمامیت جسمانی اشخاص قرار می‌گیرد. ضرب و جرح عمدی از  زمره جرایم بسیار شایع در دادگاه های کیفری می باشد و تعداد کثیری از پرونده‌های قضایی را به خود اختصاص داده‌ است. برابر مقررات قانون مجازات اسلامی ضرب و جرح ممکن است به صورت عمدی با غیر عمدی اتفاق بیافتد که برابر مقررات مجازات هر کدام از آنها متفاوت می باشد.
« ضرب » در لغت به معنای زدن است. ضرب در عرف به صدماتی گفته می‌شود که بدون خونریزی یا شکستگی بر اعضای بدن وارد می‌شود. آثار ضرب کبودی، سرخی، کوفتگی، سیاه شدن و پیچ خوردن می باشد.
جرح به‌ معنی «زخم‌ زدن» می باشد و به آسیب‌هایی گفته می‌شود که موجب ضایعه نسجی، عضوی، یا بافتی در بدن انسان می گردد. مانند بریدگی، شکستگی استخوان، خراشیدگی و اغلب با خونریزی همراه است. تفاوت ضرب با جرح در این می باشد که ضرب خونریزی و زخمی به دنبال ندارد. ولی جرح معمولا همراه با زخم و خونریزی است. جرم ضرب و جرح در زمره جنایات بر اعضا تلقی می شود.

ایراد صدمات بدنی غیر عمد:

ایراد صدمات بدنی غیر عمد شامل مواردی مثل تصادفات منجر به نقص عضو ، صدمات بدنی و یا ایراد ضرب و جرح در حالت غیر عمد از جمله مصرف مشروبات الکلی می گردد.
در صورت وقوع تصادفات منجر به صدمات بدنی، داشتن بیمه شخص ثالث در پرداخت دیه و خسارات وارده بسیار می تواند کمک کننده باشد.
و در مورد ایراد صدمات بدنی غیر عمد به میزان تقصیر و دخالت افراد، درصدی از دیه یا خسارت توسط ایشان پرداخت می شود.

شرایط ضرب و جرح عمدی توسط شوهر یا پدر چیست؟

ضرب و جرح عمدی توسط شوهر مستوجب مجازات قانونی و دیه حسب مورد و از موجبات ایجاد شرایط عسر و حرج در دعوای طلاق مطرح شده از طرف زن میباشد.

ضرب و جرح توسط پدر در صورتی که ثابت باشد که پدر یا ولی مجنی علیه بوده و برای تادیب و محافظت و در حد متعارف صورت گردد دارای مجازات قصاص و دیه نمیباشد و در ماده ۳۰۹ قانون مجازات اسلامی شرایط مذکور به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته است

جنایت بر عضو چیست ؟

جنایت بر عضو به هر آسیب کمتر از قتل، مانند قطع عضو، جرح و صدمه‌های وارد بر منافع جنایت بر عضو گفته می شود. اگر این  جنایات به صورت عمد باشد، در صورت تقاضای قربانی جرم یا ولیّ او و با داشتن سایر شرایط مقرر در قانون برای قصاص،  قصاص می‌شود و در غیر این صورت، مطابق مقررات قانون مجازات، دیه و تعزیر می شود. در قانون مجازات جرح عمدی مستوجب قصاص است و جرح غیر عمدی  مستوجب دیه است.

مجازات کیفری ایراد صدمات بدنی؟

• مجازات ضرب و جرح منجر به قطع عضو ، علاوه بر دیه، ( ۲ الی ۵ سال حبس ) است و اگر ضرب و جرح به وسیله ی سلاح سرد باشد اما منجر به زخمی شدن و کبودی و آسیب نشود ، (۳ ماه تا ۱) سال حبس به دنبال دارد.
• اگر ضرب و جرح بدون سلاح باشد و با استفاده از قوای بدنی صورت گرفته باشد، فرد به حبس از (۹۱روز تا ۶ماه) محکوم می گردد.
• حمل سلاح سرد یا گرم حتی اگر از آن استفاده نشود:
در صورتی که این حمل منجر به زورگیری و اکراه و اجبار افراد و ایجاد رعب و وحشت برای افراد شود ، مجازات حبس و مجازات جرم تهدید و اکراه را در پی دارد.
سیستم حقوقی کشور ما در موارد ایراد ضرب و جرح  و جرایمی مانند آن،به میزان تاثیر اعمال انجام شده از سوی ضاربان که موجب نقص عضو یا زخم و شکستگی می شود توجه دارد و خسارت را به نسبت تقصیر در ایجاد آسیب بر عهده افراد تحمیل می نماید.

تقصیر افراد در ایجاد آسیب ضرب و جراحت :

• گاه به صورت مستقیم است که به آن اتلاف گفته می‌شود
•  گاه به صورت سبب سازی است که به آن تسبیب می گویند. مانند تخریب ساختمان ، بدون انجام اقدامات ایمنی و نصب هشدارهای لازم که از موارد تسبیب می باشد.
تسبیب همانند اتلاف موجب مسئولیت است و در پرداخت خسارت و دیه مجروحان و مصدومان فرقی میان این دو حالت وجود ندارد.

مجازات و حکم ضرب و جرح عمدی در قانون جدید؟

ماده ۶۱۴ کتاب پنجم تعزیرات  « هر کس عمدا به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا منتهی به مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی‌علیه شود، در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد، چنانچه اقدام مرتکب باعث اخلال در نظم، امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران باشد، به دو تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد. در صورت تقاضای آسیب دیده، مرتکب به پرداخت دیه نیز محکوم می‌شود.”
مطابق قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری میزان مجازات این جرم تغییر کرده است و مرتکب جرم به حبس درجه شش یعنی شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.

شرایط قصاص در ضرب و جرح عمدی؟

برای اینکه جرح موجب قصاص شود، باید « شرایط عمومی قصاص » وجود داشته باشد. در صورتی حکم به قصاص داده می‌شود که مرتکب جرح، پدر یا از اجداد پدری قربانی جرم نباشد و مجنیٌ‌علیه هم عاقل و در دین با مرتکب مساوی باشد. علاوه بر این، برای محکوم شدن به مجازات قصاص، مرتکب باید عمد داشته باشد. شرایط جنایت عمدی در ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی بیان شده است.
• محل عضو مورد قصاص با مورد جنایت یکی باشد.
• قصاص با مقدار جنایت مساوی باشد.
• قصاص موجب تلف جانی با عضو دیگر نباشد.
• قصاص عضو سالم در مقابل عضو ناسالم نباشد.
• تساوی اعضا در اصلی بودن اعضا
• در قصاص عضو زن و مرد برابرند و مرد مجرم به سبب نقص عضو یا جرحی که به زن وارد می آورد به قصاص عضو مانند آن محکوم می شود.

ارکان تشکیل ‌دهنده جرم ضرب و جرح عمدی:

• عنصر قانونی ضرب و جرح :

عنصر قانونی جرم ضرب و جرح عمدی ماده ۶۱۴ در کتاب پنجم از ق.م.ا می‌باشد که بیان می‌دارد: “هر کس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضاء یا منتهی به مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی‌علیه گردد در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد “.

• عنصر مادی ضرب و جرح :

رکن مادی یا عنصر مادی جرم در حقیقت همان نمود خارجی یا تبلور عمل پیش ‌بینی شده مرتکب در عالم خارج و ماده می‌باشد که به صورت جرح یا قطع عضو محقق می شود.

• عنصر معنوی ضرب و جرح :

عنصر معنوی همان قصد و فعل و انفعالات ذهنی مرتکب می‌باشد که شامل علم و سوء نیت و انگیزه مرتکب می باشد.

نحوه اثبات ضرب و جرح عمدی چگونه است؟

طبق قانون مجازات اسلامی جرم ضرب و جرح عمدی با چهار  ادله زیر قابل اثبات است :

•دو بار اقرار ضارب :

بدین مفهوم که خود شخص در دادگاه به این امر اقرار نماید که به طور عمد مرتکب ضرب و جرح عمدی شده است. با استناد به این اقرار از طرف شخص می توان حکم به مجازات شخص به دلیل جرم ضرب و جرح را صادر کرد.

•شهادت دو مرد عادل :

شهادت 2 مرد عادل از مهم ترین نحوه های اثبات جرم ضرب و جرح می باشد.  در این مورد چنین است که دو مرد عادل شهادت بدهند که ارتکاب جرم ضرب و جرح توسط متهم را مشاهده کرده  و در دادگاه به این امر اظهار می کنند.

•شهادت یک شاهد مرد به همراه شهادت دو زن
•سوگند یا قسامه :

منظور سوگند اقوام و خویشاوندان شخص شاکی بوده و در مواردی کاربرد دارد که که دلیل دیگری برای اثبات جرم ضرب و جرح در پرونده وجود نداشته باشد مانند شهادت یا اقرار افراد.

•علم قاضی :

در صورتیکه بر اساس  شواهد و مدارک موجود در پرونده قاضی به این علم و قطعیت برسد که جرم ضرب و جرح رخ داده است می تواند حکم به مجازات صادر کند. که البته باید این قطعیت مبنی بر شواهدی مانند نظریه کارشناسی پزشکی قانونی ، شهادت گواهان ، فیلم و عکس و یا دیگر موضوعات می باشد.
✔نکته مهم و حائز اهمیت در این بخش این است که درخصوص سوگند یا قسامه باید لوث وجود داشته باشد. لوث به معنای این است که برای قاضی ظن و گمان ایجاد شده اما هیچ مدرکی وجود نداشته باشد.

دیه ضرب و جرح در ماه حرام؟

اگر جرم ضرب و جرح در ماههای حرام مانند رجب، ذیعقده، ذی حجه، محرم صورت گیرد دیه مرتکب جرم تغلیظ نمی شود یعنی یک سوم به میزان دیه اضافه نمی شود، زیرا تغلیظ دیه فقط مختص قتل است.

مدارک لازم برای اثبات ضرب و جرح توسط شاکی ؟

برای شکایت ضرب و جرح عمدی شاکی باید مدارک و دلایل محکمه پسندی را برای اثبات جرم به دادگاه ارائه دهد  تا حکم به نفع وی صادر شود شاکی برای اثبات ضرب و جرح باید مدارک لازم در خصوص ارتکاب جرم را تهیه و ضمیمه شکواییه کند مانند :

•نظریه پزشک قانونی :

شاکی برای دریافت نظریه پزشک قانونی باید ابتدا به کلانتری مراجعه کند و از کلانتری تقاضای معرفی به پزشک قانونی نماید. شاکی پس از مراجعه به پزشک قانونی توسط پزشک مورد معاینه قرار می گیرد و نظر پزشک قانونی ضمیمه شکایت می شود. پیشنهاد می شود در صورتیکه مورد ضرب و جرح قرار می گیرید سریعا به پزشک قانونی مراجعه نمائید زیرا تاخیر در آن موجب از بین رفتن آثار جراحات ایجاد شده خواهد شد.

•استشهادیه شهود :

یکی از مدارک مهم برای اثبات ضرب و جرح تنظیم استشهادیه شهود می باشد. اگر در زمان ارتکاب جرم شهودی در صحنه حاضر بوده و شاهد ضرب و جرح بوده اند میتوانید با تنظیم یک استشهادیه و امضای ذیل آن توسط شهود می توانید اقدام به اثبات جرم ضرب و جرح نمایید.

•تحقیق محلی :

در صورتی که شاهدین صحنه جرم تمایلی به حضور در دادگاه نداشته باشند شما می توانید از دادگاه تقاضای تحقیق محلی نمائید در اینصورت ضابطان قضایی از شهود معرفی شده تحقیق و نتیجه را در پرونده منعکس می کنند.

•فیلم و عکس :

در صورتی که دلایل شما فیلم دوربین مداربسته و یا عکس و یا هر سند دیگری باشد می توانید آنها را به عنوان مدرک ضمیمه شکوائیه نمائید.

نقش گواهی پزشکی قانونی در اثبات شکایت ضرب و جرح عمدی چیست؟

گواهی پزشکی قانونی پس از دستور مرجع قضائی یا درخواست مرجع انتظامی و با معاینه پزشک قانونی از محل صدمات وارده به مجنی علیه تهیه و صادر میگردد.
‌در این گواهی جزئیات صدمات وارده و عمچنین نوع وسیله احتمالی آسیب زننده و دلیل اولیه یا اصلی فوت درج میگردد و گواهی صادر شده توسط پزشکی قانونی نوعی گزارش کارشناسی برای مراجع قضائی کیفری محسوب میگردد و ملاک میزان دیه و نوع صدمات وارد شده به مصدوم یا مجنی علیه جرم می باشد.

مشارکت در ضرب و جرح عمدی چیست؟

رفتار دو یا چند نفر در نزاع دسته جمعی و یا مشارکت در ضرب و جرح عمدی منجر به قتل یا نقص عضو میتواند موجب ایجاد پرونده ای با اتهام مشارکت در ضرب و جرح عمدی گردد که هر یک از شرکت کنندگان در نزاع دارای مسئولیت میباشند و مسئولیت آنها بستگی به نتیجه جرم واقع شده دارد که قتل ، قطع عضو ، نقص عضو و یا ایراد ضرب بسته به رفتار مرتکب جرم دارای مجازات است.

بهترین شکایت کیفری برای ضرب و جرح عمدی چیست؟

شکوائیه ای که از طریق دفاتر خدمات قضائی ثبت و به عنوان پرونده ای کیفری مورد رسیدگی در مرجع قضائی واقع میشود میبایست مستند به دلیل و قانون باشد و بتواند اتهام ضرب و جرح عمدی و صدمات وارد شده به افراد و ارتباط آنها با یکدیگر را ثابت نماید .

شکایت باید چه چیزی را نشان دهد ؟

شکایت باید بتواند عنصر قانونی، مادی و معنوی جرم ضرب و جرح عمدی را ثابت نماید.

عنصر قانونی ضرب و جرح عمدی در قانون مجازات اسلامی درج شده است و در شکایتمان باید نشان دهیم که عمدا نزاعی از ناحیه دو یا چند نفر یا به صورت دسته جمعی رخ داده و موجب ورود صدمه به دیگری شده است.

عنصر مادی جرم ضرب و جرح عمدی ، فرایندی است که در عالم واقع میتوان تصورش را نمود و نتیجه آن قتل، نقص عضو یا قطع عضو یا صدمه در اثر ایراد ضرب و جرح بوده است و میبایست بر اساس دلایلی از جمله گواهی پزشکی قانونی ، اقرار متهم ، شهادت شهود ، امارات قانونی مثل پیامک تلفن یا شبکه اجتماعی ، فیلم دوربین ، معاینه محل ،اسکرین شات موبایل آزمایش و یا صدای منتسب به مجرم و مواردی از این دست ثابت گردد  که می تواند بر حسب وضعیت موجود قابل ارائه به مرجع قضایی باشد.

نقش گواهی پزشکی قانونی در اثبات شکایت ضرب و جرح عمدی چیست؟

گواهی پزشکی قانونی پس از دستور مرجع قضائی یا درخواست مرجع انتظامی و با معاینه پزشک قانونی از محل صدمات وارده به مجنی علیه تهیه و صادر میگردد.

‌در این گواهی جزئیات صدمات وارده و عمچنین نوع وسیله احتمالی آسیب زننده و دلیل اولیه یا اصلی فوت درج میگردد و گواهی صادر شده توسط پزشکی قانونی نوعی گزارش کارشناسی برای مراجع قضائی کیفری محسوب میگردد و ملاک میزان دیه و نوع صدمات وارد شده به مصدوم یا مجنی علیه جرم می باشد.

آیا میتوان از نظر پزشکی قانونی در پرونده های ضرب و جرح عمدی اعتراض کرد؟

برخی از صدمات وارده در موضوع پرونده های ضرب و جرح عمدی میتواند در لحظه ورود صدمات ، خود را نشان ندهد و در معاینات پزشکی قانونی هم مشخص نگردد ولی با بررسی و اعلام مصدوم و عندالزوم اعتراض به نظریه پزشکی قانونی امکان معاینه مجدد یا اعلام طول درمان جهت مشخص شدن نهایی نظریه پزشکی قانونی وجود دارد که میبایست در راستای مهلتهای قانونی صورت بگیرد و اعتراضی که مستدل و موجه باشد میتواند باعث تغییر نظریه پزشکی قانونی  گردد.

همچنین برخی از گواهی پزشکی قانونی نشان میدهد که ضرب و جرح عمدی توسط شخصی غیر از مصدوم وارد شده است و چنانچه دلیلی بر وجود خودزنی مصدوم وجود داشته باشد در گواهی پزشکی قانونی درج میگردد و چنانچه متهم مدعی خود زنی مصدوم باشد میتواند موضوع را به مامور یا مرجع تحقیق در دادسرای رسیدگی کننده اعلام نماید و عندالزوم نسبت به نظریه پزشکی قانونی اعتراض نماید.

آیا جرم ضرب و جرح قابل گذشت است؟

در صورتیکه  مرتکب جرم محکوم به قصاص باشد ، قصاص قابل گذشت است و تا زمانی که مجنی علیه خود اقدام به شکایت کیفری علیه مرتکب جرم نکند قاضی پرونده نمیتواند خودش نسبت به قصاص مرتکب جرم  اقدامی نماید.
همچنین پس از طرح شکایت علیه مرتکب جرم، شاکی می تواند در هر قسمت از تعقیب و رسیدگی،  وحتی در زمان اجرای حکم از شکایت خود گذشت نموده واجرای مجازات را متوقف کند.

سوالات متداول❔

▪️اصولاً در ضرباتی که موجب سرخی یا کبودی یا سیاهی و در ضرباتی که اثر قابل ملاحظه‌ای به جا نمی‌گذارد آیا قصاص مورد دارد یا خیر؟

در موارد ایراد صدمات بدنی عمدی هنگامی قصاص قابل اعمال است که صدمه بدنی وارده منتهی به قطع یا جرح عضو مصدوم شود. بنابراین صدمه‌ای که موجبات سرخی یا کبودی یا سیاهی بدن مصدوم را فراهم آورد مشمول ماده ۱۹۰ در مبحث سوم قانون مجازات اسلامی قسمت دیات خواهد بود.

▪️ اگر پزشک هنگام عمل جراح، مرتکب تقصیر شود و به واسطۀ تقصیر، باعث قتل و یا صدمه بدنی شود، آیا علاوه بر دیه، مشمول مجازات تعزیری نیز خواهد بود یا خیر؟

اگر پزشک مرتکب بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت و یا عدم رعایت نظامات دولتی شود و از طریق تقصیری که مرتکب می‌شود، قتل یا صدمۀ بدنی پدید آید، در صورت وقوع قتل، عمل او در حکم شبه عمد بوده، پزشک فقط مسئول پرداخت دیه خواهد بود.

▪️ در صورتیکه شاکی خصوصی رضایت دهد، مجازات حبس برای ضارب وجود دارد ؟

در صورتیکه ضرب و جرح توسط ضارب موجب اخلال در نظم و امنیت جامعه نباشد حبس در نظر گرفته نخواهد شد.

▪️ در صورتیکه فرد مصدوم رضایت محضری داده باشد مجددا میتواند شکایت کند ؟

خیر در صورتیکه شاکی رضایت داده باشد دیگر امکان شکایت در همان مورد وجود نخواهد داشت.