بی احتیاطی در رانندگی

ماده۷۱۴:

هر گاه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده (‌اعم از وسائط نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی) یا‌متصدی وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم‌محکوم می‌شود.

هر گاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب مرض جسمی یا دماغی که غیر قابل علاج باشد و یا از بین رفتن یکی از حواس یا از کار افتادن عضوی از اعضاء بدن که یکی از وظایف ضروری زندگی انسان را انجام می‌دهد یا تغییر شکل دائمی عضو یا صورت شخص یا سقط جنین شود مرتکب به حبس از دو ماه تا یک سال و به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم می‌شود.

(اصلاحی 1399/2/23)- هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب صدمه بدنی شود که باعث نقصان یا ضعف دائم یکی از منافع یا یکی از اعضای بدن شود و ‌یا باعث از بین رفتن قسمتی از عضو مصدو‌م گردد، بدو‌ن آنکه عضو از کار بیافتد یا باعث و‌ضعِ حمل زن قبل از موعد طبیعی شود مرتکب به حبس از یک ماه تا سه ‌ماه و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدو‌م محکوم خواهد شد.

(اصلاحی 1399/2/23)- هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (714) موجب صدمه بدنی شود مرتکب به حبس از پانزده تا هفتاد و پنج روز و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدو‌م محکوم می‌شود.

در مورد مواد فوق هر گاه راننده یا متصدی وسایل موتوری در موقع وقوع جرم مست بوده یا پروانه نداشته یا زیادتر از سرعت مقرر‌حرکت می‌کرده است یا آن که دستگاه موتوری را با وجود نقص و عیب مکانیکی موثر در تصادف به کار انداخته یا در محل‌هایی که برای عبور پیاده رو‌علامت مخصوص گذارده شده است، مراعات لازم ننماید و یا از محل‌هایی که عبور از آن ممنوع گردیده است رانندگی نموده به بیش از دو سوم حداکثر‌مجازات مذکور در مواد فوق محکوم خواهد شد. دادگاه می‌تواند علاوه بر مجازات فوق مرتکب را برای مدت یک تا پنج سال از حق رانندگی یا تصدی‌وسایل موتوری محروم نماید.
تبصره – اعمال مجازات موضوع مواد (714) و (718) این قانون از شمول بند (1) ماده (2) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در‌موارد معین مصوب 1373/12/28 مجلس شورای اسلامی مستثنی می‌باشد.

هر گاه مصدوم احتیاج به کمک فوری داشته و راننده با وجود امکان رساندن مصدوم به مراکز درمانی و یا استمداد از مامورین انتظامی از‌این کار خودداری کند و یا به منظور فرار از تعقیب محل حادثه را ترک و مصدوم را رها کند حسب مورد به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مذکور در‌مواد (714) و (715) و (716) محکوم خواهد شد. دادگاه نمی‌تواند در مورد این ماده اعمال کیفیت مخففه نماید.
تبصره 1 – راننده در صورتی می‌تواند برای انجام تکالیف مذکور در این ماده وسیله نقلیه را از صحنه حادثه حرکت دهد که برای کمک رسانیدن به‌مصدوم توسل به طریق دیگر ممکن نباشد
تبصره 2 – در تمام موارد مذکور هر گاه راننده مصدوم را به نقاطی برای معالجه و استراحت برساند و یا مامورین مربوطه را از واقعه آگاه کند و یا به‌هر نحوی موجبات معالجه و استراحت و تخفیف آلام مصدوم را فراهم کند دادگاه مقررات تخفیف را درباره او رعایت خواهد نمود.

هر کس در ارقام و مشخصات پلاک وسایل نقلیه موتوری زمینی، آبی یا کشاورزی تغییر دهد و یا پلاک وسیله نقلیه موتوری دیگری را به‌آن الصاق نماید یا برای آن پلاک تقلبی بکار برد یا چنین وسایلی را با علم به تغییر و یا تعویض پلاک تقلبی مورد استفاده قرار دهد و همچنین هر کس به‌نحوی از انحاء در شماره شاسی، موتور یا پلاک وسیله نقلیه موتوری و یا پلاکهای موتور و شاسی که از طرف کارخانه سازنده حک یا نصب شده بدون‌تحصیل مجوز از راهنمای و رانندگی تغییر دهد و آن را از صورت اصلی کارخانه خارج کند به حبس از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.

هر کس بخواهد وسیله نقلیه موتوری را اوراق کند مکلف است مراتب را با تعیین محل توقف وسیله نقلیه به راهنمایی و رانندگی محل ‌اطلاع دهد، راهنمایی و رانندگی محل باید ظرف مدت یک هفته اجازه اوراق کردن وسیله نقلیه را بدهد و اگر به دلایلی با اوراق کردن موافقت ندارد‌تصمیم قطعی خود را ظرف همان مدت با ذکر دلیل به متقاضی ابلاغ نماید، هر گاه راهنمایی و رانندگی هیچگونه اقدامی در آن مدت نکرد اوراق کردن‌وسیله نقلیه پس از انقضای مدت مجاز است. تخلف از این ماده برای اوراق‌کننده موجب محکومیت از دو ماه تا یک سال حبس خواهد بود.

(جزای نقدی اصلاحی 1399/11/08)- چنانچه وسیله موتوری یا پلاک آن سرقت یا مفقود شود، شخصی که وسیله در اختیار و تصرف او بوده است اعم از آن که مالک بوده یا‌ نبوده پس از اطلاع مکلف است بلافاصله مراتب را به نزدیکترین مرکز نیروی انتظامی اعلام نماید، متخلف از این ماده به جزای نقدی از 5/000/000 تا‌ 10/000/000 ریال محکوم خواهد شد.

(جزای نقدی اصلاحی 1399/11/08)- هر کس بدون گواهینامه رسمی اقدام به رانندگی و یا تصدی وسایل موتوری که مستلزم داشتن گواهینامه مخصوص است، بنماید و ‌همچنین هر کس به موجب حکم دادگاه از رانندگی وسایل نقلیه موتوری ممنوع باشد به رانندگی وسائل مزبور مبادرت ورزد برای بار اول به حبس‌ تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا 10/000/000 ریال و یا هر دو مجازات و در صورت ارتکاب مجدد به دو ماه تا شش ماه حبس محکوم خواهد شد.

(جزای نقدی اصلاحی 1399/11/08)- هر راننده وسیله نقلیه‌ ای که در دستگاه ثبت سرعت وسیله نقلیه عمداً تغییری دهد که دستگاه سرعتی کمتر از سرعت واقعی نشان دهد‌ و یا با علم به اینکه چنین تغییری در دستگاه مزبور داده شده با آن وسیله نقلیه رانندگی کند برای بار اول به حبس از ده روز تا دو ماه و یا جزای نقدی از‌ 2/000/000 تا 10/000/000 ریال و یا هر دو مجازات و در صورت تکرار به دو تا شش ماه حبس محکوم خواهد شد.

هر یک از مامورین دولت که متصدی تشخیص مهارت و دادن گواهینامه رانندگی هستند اگر به کسی که واجد شرایط رانندگی نبوده‌پروانه بدهند به حبس تعزیری از شش ماه تا یک سال و به پنج سال انفصال از خدمات دولتی محکوم خواهند شد و پروانه صادره نیز ابطال می‌گردد.

(منسوخ 1392/02/01)- هر کس در جرائم تعزیری معاونت نماید حسب مورد به حداقل مجازات مقرر در قانون برای همان جرم محکوم می‌شود.

(منسوخ 1392/02/01)- جرائم مندرج در مواد 558، 559، 560، 561، 562، 563، 564، 565، 566، قسمت اخیر ماده 596، 608، 622، 632، 633، 642، 648، 668، 669، 676، 677، 679، 682، 684، 685، 690، 692، 694، 697، 698، 699 و 700 جز با شکایت شاکی خصوصی تعقیب نمی شود و در صورتی‌ که شاکی خصوصی گذشت نماید دادگاه می ‌تواند در مجازات مرتکب تخفیف دهد و یا با رعایت موازین شرعی از تعقیب مجرم صرفنظر نماید.

(منسوخ 1392/02/01)- قاضی دادگاه می ‌تواند با ملاحظه خصوصیات جرم و مجرم و دفعات ارتکاب جرم در موقع صدور حکم و در صورت لزوم از مقررات ‌مربوط به تخفیف، تعلیق و مجازاتهای تکمیلی و تبدیلی از قبیل قطع موقت خدمات عمومی حسب مورد استفاده نماید.

عنصر مادی جرایم رانندگی

 در بررسی رکن مادی جرایم رفتار فیزیکی تشکیل دهنده جرم، شرایط و اوضاع و احوال پیرامون ارتکاب آن، نتیجه حاصله و مطلق یا مقید بودن آن را مطالعه می کنیم. در خصوص بزه ارتکاب جرایم و تخلفات رانندگی، رفتار فیزیکی عبارت است از راندن یا تصدی وسایل نقلیه موتوری به نحوی که منجر به بروز یکی از موارد و صدمات مذکور در قانون شود . منظور از وسایل نقلیه موتوری، هر وسیله ای است که توسط قدرت موتور کار می کند و راندن نیز به معنی هدایت و حرکت دادن وسایل مذکور است. همچنین طبق تصریح ماده 714 تفاوتی میان انواع وسایل نقلیه از قبیل زمینی، هوایی و دریایی وجود ندارد.

بنابراین شرط اصلی ارتکاب جرم مذکور و رفتار فیزیکی تشکیل دهنده آن به بیان قانونگذار این است که وسیله که تحت هدایت و راندن است، از نوع وسایل موتوری باشد. بنابراین در صورتی که فردی اقدام به راندن دوچرخه یا درشکه و . . . نماید، وقوع جرم تحت عنوان تخلفات رانندگی منتفی است.

عنصر روانی جرایم تخلفات رانندگی 

 بر اساس مواد 714 الی 717 قانون مجازات اسلامی، عنصر روانی جرم مذکور عبارت است از،  بی مبالاتی، بی احتیاطی ، عدم مهارت و رعایت نکردن نظامات دولتی . مقررات است که این موارد به نوعیزیر مجموعه و مصادیقی از تقصیر است.

در خصوص بی احتیاطی منظور کارهایی است که طبق قانون و عرف نباید مرتکب شد از قبیل رانندگی با سرعت غیر مجاز در مناطق مسکونی و بی مبالاتی برعکس این مورد، انجام ندادن کارهایی است که قانون انتظار انجام آن­ها را دارد مثل راننندگی با سرعت مجاز، راهنما زدن و غیره.

رعایت نکردن نظامات دولتی نیز ناظر به مواردی از قبیل رانندگی کردن با وسایل نقلیه دارای نقص فنی اطلاق می شود. در نهایت عدم مهارت هم همانطور که از عنوانش مشخص است تسلط نداشتن فرد در رانندگی است، چه فرد راننده دارای گواهینامه رانندگی باشد یا نباشد.

عنصر قانونی جرایم تخلفات رانندگی 

 قانونگذار در مواد 714 الی 717 قانون تعزیرات به بررسی جنایات ناشی از تخلفات رانندگی نموده است و مواردی از قبیل قتل و دیگر صدمات غیر عمدی ناشی از ارتکاب تخلفات رانندگی را مورد مداقه قرار داده است. تمامی جرایم ذکر شده در مواد فوق الذکر از نوع جنایات غیر عمد می باشند.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه

 بر خلاف تصورات برخی از مردم، نداشتن گواهینامه منجر به تغییر مجازات مقرر، برای مثال تغییر قتل غیر عمدی به عمد نمی گردد، بلکه نداشتن گواهینامه تنها عامل تشدید کننده مجازات مرتکب خواهد بود. در صورت عدم تمدید گواهینامه یا رانندگی در حالتی که شخص در آزمون قبول شده اما هنوز گواهینامه صادر نشده است نیز عمل فرد رانندگی بدون گواهینامه تلقی نمی شود.

مجازات جرایم ناشی از تخلفات رانندگی

 در خصوص جنایات ارتکابی در نتیجه تخلفات رانندگی،طبق ماده 714 اگر نتیجه حاصله قتل غیر عمد باشد، مجازات مرتکب شش ماه تا سه سال حبس خواهد بود به انضمام پرداخت دیه به اولیای دم در صورت مطالبه آن ها. در صورت ارتکاب جنایات دیگر و ورود صدمات غیر عمدی نیز مرتکب به حبس و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم، محکوم می شود.