جرایم نظام پزشکی

مصادیق جرایم ارتکابی توسط پزشک:

•ورود صدمه از طرف پزشک به بیمار:

طبق ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی؛ هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می دهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است، مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنانچه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نگردد، برائت از ولی مریض تحصیل می شود.

در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک در علم و عمل برای وی ضمان وجود ندارد هر چند برائت اخذ نکرده باشد، ولی بیمار اعم از ولی خاص است مانند پدر و ولی عام که مقام رهبری است.

در موارد فقدان یا عدم دسترسی به ولی خاص، رئیس قوه قضاییه با استیذان از مقام رهبری و تفویض اختیار به دادستان های مربوطه به اعطای برائت به طبیب اقدام می نماید.

همچنین علاوه بر تقصیر پزشک حین معالجه ممکن است پزشک دستوراتی به دیگران بدهد در این حالت نیز طبق ماده ۴۹۶ قانون مجازات؛ پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می نماید، در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است مگر آنکه مطابق ماده (۴۹۵) این قانون عمل نماید.

در موارد مزبور، هرگاه مریض یا پرستار بداند که دستور اشتباه است و موجب صدمه و تلف می شود و با وجود این به دستور عمل کند، پزشک ضامن نیست بلکه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است.

در موارد ضروری که تحصیل برائت ممکن نباشد و پزشک برای نجات مریض، طبق مقررات اقدام به معالجه نماید، کسی ضامن تلف یا صدمات وارده نیست.

تفاوت قصور و تقصیر پزشکی در چیست؟

در «تقصیر پزشکی» نوعی عمد موجود و اراده قبلی در آن دخالت دارد، منتها در «قصور پزشکی» نوعی غفلت وجود دارد که سهوا اتفاق می‌افتد.

مصادیق تقصیر پزشکی :

تقصیر پزشکی مصادیقی دارد که عبارتند از:

• بی‌احتیاطی

• بی‌مبالاتی

• نبود مهارت

• رعایت نکردن نظامات دولتی.

•افشای اسرار بیمار:

مطابق ماده (۶۴۸) قانون مجازات اسلامی؛ اطبا و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند، هر گاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند، به سه ماه و یک روز تا یک سال و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی، محکوم می شود.

طبق ماده فوق افشای اسرار بیماران جرم است، مگر در مواردی که قانون مجاز دانسته باشد.

افراد مشمول ماده باید به مناسبت شغل یا حرفۀ خود، محرم اسرار شده باشند؛ مانند پزشک، وکیل که در موارد غیرمجاز اسرار را افشا نمایند.

طبق ماده ۱۷قانون جرایم رایانه ای: هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهدشد.

•سقط جنین:

ماده ۶۲۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ مقرر داشته: «اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام می‌کنند، وسایل سقط جنین را فراهم سازند یا مباشرت به اسقاط جنین کنند، به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.»

✔نکته :صرف اینکه طبیب که بر اساس تجربه کار می‌کند، وسایل حفظ سقط جنین را فراهم نماید، جرم تام است چه منجر به سقط جنین گردد چه نگردد.

شرایط و موارد پرداخت دیه ناشی از سقط جنین عمدی، قواعد عمومی دیات است و در سه مورد سقط جنین عمدی، سقط جنین خطای محض و سقط جنین شبه عمد به وجود می آید.

در خصوص دیه سقط جنین مهم ترین مسئله تعیین شخص مسئول است که بر حسب مورد ممکن است مادر، پدر، پزشک، داروفروش و سایر اشخاص ثالث باشند که به دنبال ارتکاب جرم یا بی احتیاطی باعث سقط جنین شده اند.

•خودکشی با همکاری پزشک:

خودکشی در حقوق  کیفری ایران جرم نیست منتها معاونت در آن جرم است و خودکشی مساعدت شده که کمک پزشک به خودکشی است، جرم است.

•جعل عناوین پزشکی:

ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسـلامی در تعریف جعل مقرر نموده: «جعل‌ و تعزیر‌ عبارتند‌ از: سـاختن نـوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشـخاص رسـمی‌ یا‌ غیررسمی‌ خراشیدن یا تراشیدن یا…. به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر‌ اینـها‌ بـه‌ قصد تقلب»

در مواردی شـخصی با نشان دادن مدارک تقلبی و جعلی‌ به‌ وسیله‌ وسایل الکترونیکی خود را پزشک معرفی می نـماید.

در این فـرض بنابر ماده ۵۲۳ و همچنین‌ ماده ۶ قـانون جـرایم رایانه ای ۱۷ شـخص بـنابر قـوانین کلی درباره جـعل‌ قابل‌ مجازات‌ است و جعل الکترونیکی در این مصادیق خصوصیتی ندارد تا فاعل آن قابل مجازات نباشد.

همچنین هنگامی که شخص بدون ارائه مـدرکی خـود را‌ پزشـک‌ مـعرفی‌ و اقـدام به فعالیت هـای پزشـکی نماید، ضمانت اجرایی وضع نشده است پ.

البته شخصی که عنوان پزشکی‌ را‌ جعل‌ نماید، اگر چه از جهت جرم‌ جـعل‌ قـابل پیگرد نیست، اگر بدین وسیله مالی را از بیماران اخذ نماید‌، می‌ تواند در قالب جرم کلاهبرداری تحت‌ تعقیب کیفری قرار گیرد.

•تاسیس موسسات پزشکی غیرمجاز:

ماده‌ یک‌ قـانون مـربوط به مقررات امور پزشکی‌ و دارویی‌ و مواد‌ خوردنی‌ و آشامیدنی‌ مصوب ۲۹ خرداد‌ ماه‌ ۱۳۳۴ در خصوص تـاسیس مـؤسسات پزشکی‌ غیر مجازمقرر داشته:

«ایـجاد هـر نوع‌ مؤسسه پزشـکی نـظیر‌ بیمارستان‌ زایشگاه‌، تیمارستان،آسـایشگاه،آزمـایشگاه، پلی‌کلینیک، مؤسسات فیزیوتراپی و الکتروفیزیوتراپی‌، هیدروتراپی‌،لابراتوار‌ و کارخانه‌های‌ داروسازی‌،داروخانه‌، درمانگاه،بخش تزریقات و پانسمان بـه هـر نام و عنوان باید با اجازه وزارت بـهداری و اخـذ پروانه مـخصوص بـاشد؛ مـتصدیان‌ مزبور ملزم به رعـایت مقررات مذکور در آیین نامه‌های‌ مربوط می‌باشند.»

و در ماده سه قانون فوق آمده:«هر کس بـدون داشـتن پروانه رسمی پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی بـه فـنون مـزبور اشـتغال ورزد یـا بدون اخذ پروانـه از وزارت‌ بهداری‌ اقدام‌ به تاسیس یکی از مؤسسات پزشکی مصرح در ماده یک نماید یا پروانه خود را به دیـگری واگـذار نـموده و یا پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهـد بـلافاصله مـحل‌ کـار‌ او از طـرف وزارت بهداری تعطیل و به حبس جنحه‌ای از شش ماه تا دو سال و پرداخت غرامت از پنج هزار ریال تا پنجاه هزار‌ ریال‌ محکوم‌ خواهد شد.»

شرایط احراز جرایم پزشکی چیست؟

اگر بیمار یا بستگان او ادعایی مبنی بر تقصیر یا قصور پزشک داشته باشد باید ادله و مستندات و مدارک قوی دائر بر اثبات آن ارائه نمایند. حسب مورد بیمار در صورت آسیب جسمی یا همراهان بیمار فوت شده می توانند هزینه‌های پرداختی به پزشک جهت انجام معالجه، پرونده‌های پزشکی، تصاویر ناحیه آسیب‌دیده پیش از انجام کار و پس ار آن و تصویر نسخه های تجویزی پزشک و … را به کمیسیون پزشکی جهت بررسی و ارزیابی ارائه نمایند. در نهایت در صورت احراز جرایم پزشکی، حکم به محکومیت پزشک صادر می شود.

تخلفات انتظامی پزشک:

نحوه اثبات قصور پزشک:

در واقع بیمار باید قصور و کم کاری پزشک و عدم رعایت موارد استاندارد را با ارائه مدارک خود اثبات کند و احراز قصور پزشکی بر عهده پزشکی قانونی و کیسیون پزشکی است که در نهایت دادگاه پس از اخذ نظریه تخصصی در این باره تصمیم می گیرد. در صورت محکومیت پزشک محکوم به پرداخت دیه و خسارات وارده به بیمار خواهد بود که جنبه خصوصی جرم بوده و جنبه عمومی جرم قصور پزشکی در واقع همان حبس و جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی خواهد بود.

مجازات پزشک در صورت اثبات جرایم پزشکی چیست؟

در مبحث جرایم پزشکی، نیاز است تا خطاها و رفتار پزشک بررسی شود. با توجه به این موضوع و شدت خطای صورت گرفته، مجازات پزشک توسط دادگاه تعیین می‌گردد. این مجازات می‌تواند پرداخت جریمه نقدی، تحمل حبس و یا حتی پرداخت دیه کامل باشد.

مجازات جرایم پزشکی در صورت فوت بیمار چیست؟

مجازات جرایم پزشکی در صورت فوت بیمار، پرداخت دیه و در برخی موارد گذراندن حبس، تعلیق یا ابطال پروانه طبابت است.

مجازات جرایم پزشکی چیست؟

ماده 495 قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد که “هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد، موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنانچه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نگردد، برائت از ولی مریض تحصیل می‌شود.”

حال اگر قصور پزشکی منجر به فوت بیمار گردد نزدیکان وی می توانند علیه پزشک شکایت نمایند. در این صورت پزشک باید در دادگاه حاضر شود دادگاه با بررسی پرونده پزشکی بیمار، در صورت قصور پزشک، مجازات دیه تعیین می نماید. دیه قصور پزشکی منجر به فوت بیمار، یک دیه کامل خواهد بود.

طبق ماده 616 قانون مجازات اسلامی که عنوان می دارد “در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر اینکه‌ خطای محض باشد” لذا فرض محکومیت پزشک به حبس و تحمل زندان در صورت عدم مهارت و بی احتیاطی وبی مبالاتی وعدم رعایت نظامات دولتی که منجر به فوت بیمار گردد، وجود دارد.

حکم و مجازات جرایم پزشکی در ایران چیست؟

در قانون مجازات اسلامی، مجازات مختلفی برای پزشکان در نظر گرفته شده است. در صورتی که پزشک مرتکب تقصیر شود، به این معناست که با قصد و هدفی مرتکب عملی شده که به بیمار آسیب رسانده است. در صورت اثبات این موضوع به دادگاه با پزشک مانند یک مجرم رفتار می‌شود. در نهایت بنا بر نوع و شدت جرم ایشان، محکوم به مجازات می‌گردد. رسیدگی به جرایم پزشکی نیاز به شاکی خصوصی دارد. تقصیر پزشکی با دریافت نظریه کارشناسی، تنها از سوی سازمان پزشکی قانونی یا سازمان نظام پزشکی به اثبات می‌رسد.

نحوه شکایت در دادسرای جرایم پزشکی :

قاعدتا بیماری که در اثر قصور و بی مبالاتی پزشک دچار آسیب جسمی یا نقص عضو شده و در صورت فوت، خانواده او باید بسته به نوع عمل که انجام شده، کلیه مدارک اعم از پرونده پزشکی بیمار یا نسخه های دارویی را ضمیمه شکواییه نماید. چنانچه عمل جراحی دربیمارستان یا کلینیکی انجام شده تمام مدارک مربوطه از جمله آزمایش و عکس های رادیولوژی، و اسکن و …نیز ضمیمه گردد. مراحل قانونی شکایت از پزشک با سایر موارد رسیدگی به پرونده های کیفری متفاوت است.

• اولین قدم مراجعه به دفترخدمات الکترونیک قضایی و تنظیم شکواییه و ضمیمه کردن مدارک استنادی به آن

• پرونده به دادسرای ویژه جرائم پزشکی ارجاع می شود و اگر بیمار دراثر قصور پزشکی فوت کرده باشد پزشکی قانونی موضوع را بررسی و کلانتری نیز مسئول بررسی پرونده خواهد بود.

• پرونده بیمار یا متوفی به کمیسیون پزشکی ارسال می گردد و بررسی های لازم درمورد قصور پزشکی صورت می گیرد و چنانچه بازپرس پرونده پس از ملاحظه مدارک و ارجاع به کمیسیون پزشکی و تحقیق از شکات و در صورت احراز جرم و انتساب آن به مرتکب، قرار جلب دادرسی صادر می نماید.

• پس از صدور قرار جلب به دادرسی متهم، کیفرخواست صادرشده و پرونده به دادگاه ارسال می گردد.

• دادسرا پس از تکمیل پرونده ، جهت رسیدگی و صدور حکم آن را به دادگاه کیفری 2 ارسال می کند و دادگاه هم پس از بررسی کامل و شنیدن دفاعیات، برای متهم تعیین مجازات می نماید.

مرور زمان در جرائم پزشکی:

مطابق قانون مجازات اسلامی برای طرح شکایت و اقدامات قانونی درجرائم پزشکی که از جمله جرائم غیرعمدی است مهلت خاصی در نظر گرفته نشده است. اما با توجه به اینکه شکایت از جرائم پزشکی از حساسیت خاصی برخوردار است بهتر است شکایت در وقت مناسب صورت گیرد. لذا شکایت از کادر درمانی به علت قصور پزشکی مشمول مرور زمان مندرج در ماده 106 قانون مجازات اسلامی نمی باشد. لذا همیشه امکان طرح شکایت وجود دارد.

مراجع صالح رسیدگی به جرایم پزشکی:

مراجع رسیدگی کننده به جرائم و تخلفات پزشکان عبارتند از:

• دادسرای ویژه جرائم پزشکی:

مردم می توانند برای رسیدگی به شکایات خود در رابطه با تخلف و قصور پزشک در هر سطح به دادسرای جرایم پزشکی مراجعه کنند. دادسرا پس از تشکیل پرونده، موضوع را جهت بررسی به کمیسیون های پزشکی ارجاع می زند و پس از اعلام نظر تیم پزشکی، اگر دادسرا تشخیص دهد قصور یا بی احتیاطی و….از طرف پزشک رخ نداده است قرار موقوفی تعقیب صادر می نماید.

به علاوه، اگر بر اساس نظریه پزشکی شکایت شاکی را مقرون به صحت تشخیص دهد با صدور کیفرخواست، پرونده را به دادگاه ارسال می کند و دادگاه عمومی جزایی هم براساس محتویات و نظریات کارشناسی و دفاعیات طرفین ، اقدام به صدوررای می نماید.

• شورای حل اختلاف (ویژه امور بهداشت ودرمان):

شورای حل اختلاف نیز یکی از مراجع صالح برای رسیدگی به جرائم و قصور پزشکی است البته درصورتی که مبلغ مورد مطالبه کمتر از 5 میلیون تومان باشد و یا اینکه طرفین درخصوص ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف، توافق داشته باشند.

• سازمان نظام پزشکی:

اگر پزشک مرتکب تخلف انضباطی گردد قابل شکایت در دادسرای انتظامی پزشکان در سازمان نطام پزشکی است که در نهایت منجر به تذکر و توبیخ و تعلیق موقت یا دائم از طبابت می شود.

لازم به ذکر است علاوه بر این ها مرکز ملی پاسخگویی وزارت بهداشت سامانه 190 را برای مطرح کردن شکایات در حوزه بهداشت و درمان و پزشکی اعلام و برای افراد در نظر گرفته است. و شماره تلفن تخلفات پزشکی نیز 1690 می باشد که هر گونه شکایت از تخلفات پزشکان توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش عالی قابل پیگیری و رصد می باشد.

بیمه مسئولیت پزشکان چیست؟

بیمه مسئولیت پزشکان، حامی پزشکان است و در مواقعی که مرتکب قصور پزشکی می‌شوند یاری‌رسان آن‌هاست. با خرید بیمه مسئولیت پزشکان، استرس و دغدغه شغلی پزشکان به حداقل می‌رسد و در صورت بروز هرگونه صدمات جانی، مالی، روانی یا فوت بیمار، بیمه‌گر به طور کامل پاسخگو خواهد بود. یکی از مهم‌ترین مزایای بیمه مسئولیت پزشکان، القای حس آرامش و حمایتی است که به پزشک می‌دهد. همین موضوع باعث می‌شود تا پزشک همواره با خیال آسوده و بدون نگرانی کار خود را انجام دهد.
از آنجا که قصور و تقصیر پزشکی بسیار متفاوت هستند، بیمه مسئولیت پزشکان، تنها جرایمی را پوشش می‌دهد که با عنوان قصور پزشکی شناخته می‌شوند. در صورت شکایت از پزشک متهم به اشتباه سهوی پزشکی، این بیمه‌نامه به عنوان وجه‌التزام یا همان وثیقه هم قابل استفاده است.

سوالات متداول❔

▪️دیه جرائم پزشکی چگونه محاسبه می‌شود؟

دادگاه میزان دیه را در جرایم پزشکی طبق نظر پزشکی قانونی و کمیسیون پزشکی، تعیین می نماید.

▪️تکلیف قصور منجر به فوت بیمار چیست؟

▪️برای شکایت از پزشک باید به کجا مراجعه کنیم؟

در پایان پیشنهاد می شود در صورت مواجه با جرایم پزشکی به منظور پیگیری پرونده، مجازات متخلفین مربوطه و نیز احیای حقوق از دست رفته خود در این زمینه از دانش و آگاهی یک وکیل کیفری متبحر استفاده شود.

وکیل رضا بهروز با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی از جمله دعاوی کیفری می باشد.

با اعتماد به رضا بهروز وکیل پایه یک دادگستری  می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید با ما در تماس باشید

09128892520📞