حضانت

حضانت چیست❔

حضانت از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای نگهداری و تربیت طفل است. تربیت شامل امور مادی و معنوی میشود. در واقع یکی از از ثمرات ازدواج فرزند مشترک می باشد و به تبع آن مسئولیت مشترک نیز برای والدین به وجود خواهد آمد و مسئولیتی که هم جنبه ی اخلاقی و ذاتی دارد و هم جنبه قانونی و شرعی .
تربیت و نگهداری طفل در همه مواقع مورد توجه قانون گذار بوده و عملاً کودک برای رشد کامل و تعامل شخصیتی و جسمی نیازمند حمایت خانواده در محیط امن و آرام و پر مهر می باشد که این امر با حضور مشترک و همزمان والدین کنار فرزند میسر می‌باشد.
متاسفانه حضانت فرزند در مواردی که والدین به اختلاف می خورند ابزاری برای انتقام‌گیری یا در فشار گذاشتن طرف مقابل جهت امتیاز گرفتن می باشد که این موضوع برخلاف طبیعت و سرشت طبیعی والدین است و متضرر اصلی همان فرزندی است که به عنوان ابزار قرار گرفته. جدایی و فراق والدین غالباً باعث محرومیت فرزند از آغوش گرم خانواده بوده و فرزند به ناچار به صورت انفرادی از حضور والدین بهره برده و به زندگی ادامه می‌دهد.
اولین و اصلی ترین قربانی اختلافات خانوادگی همان فرزند مشترک می باشد که می‌توانست عامل استحکام برای ادامه زندگی مشترک والدین باشد.

حضانت :

• حضانت سرپرستی و نگهداری از کودک نابالغ و غیر رشید (به رشد عقلی نرسیده) است. حضانت کودک، مسائلی چون تربیت، تهیه خوراک و پوشاک مناسب او را شامل می‌شود.

• سرپرستی کودک تا زمانی که پدر و مادر با هم زندگی می‌کنند، برعهده هردوی آنها است و در صورت جدایی پدر و مادر، به فتوای بیشتر فقیهان حضانت دختر تا هفت‌سالگی و پسر تا دوسالگی در اختیار مادر و پس از آن در اختیار پدر است.

• با مرگ هر یک از والدین، حضانت به دیگری منتقل می‌شود و در صورت وفات هر دو، حضانت بر عهده جد پدری است.

• حضانت با بلوغ و رسیدن فرزند به رشد عقلی پایان می‌یابد.

• اگر مادر از حضانت امتناع کرد، حق حضانت به پدر واگذار می‌شود؛ اما اگر هر دو امتناع کردند، پدر وادار می‌شود که حضانت را برعهده بگیرد.

• در صورتی که حضانت والدین، سلامت جسمی یا اخلاقی کودک را به خطر بیندازد، دادگاه می‌تواند حضانت را از آنها سلب کند.

• اگر مادر از حضانت امتناع کرد، حق حضانت به پدر واگذار می‌شود؛ اما اگر هر دو امتناع کردند، پدر وادار می‌شود که حضانت را برعهده بگیرد.

حضانت و نفقه فرزندان به عهده چه کسی است❔

در زمان جدایی و واگذاری حضانت به هر یک از والدین در هر صورت بر اساس ماده 1168 قانون مدنی که حضانت و نگهداری از فرزندان بر عهده والدین می باشد و از آنجایی که پدر سرپرست خانواده محسوب می‌شود هزینه‌های نگهداری از فرزندان نیز بر عهده وی گذاشته شده است.
به همین دلیل با توجه به ماده 1198 قانون مدنی در صورت حیات پدر نفقه فرزند بر عهده پدر می باشد و پس از او (جد پدری).
بنابراین اگر چه حضانت فرزند به مادر سپرده می‌شود ولی نفقه او طبق رأی دادگاه بوده او با پدرش است و اگر پدر از دادن نفقه فرزند خودداری کند به موجب ماده 642 قانون مجازات اسلامی به حبس از سه ماه یک روز تا پنج ماه محکوم می‌شود.
اما در صورت عاجز بودن و حتی در مواقعی که پدر در قید حیات نباشد این حق قانونی پرداخت نفقه از بین نرفته و طبق ماده 1999 قانون مدنی پرداخت و تأمین نفقه اولاد بر عهده پدر و پس از او پدربزرگ (جد پدری) خواهد بود. اگر پدری هم در قید حیات نباشد با مادر خواهد بود و همین طور در صورتی که مادر نباشد یا نتواند از عهده آن برآید بر عهده اجداد پدری و مادری زن خواهد بود.

قانون جدید حضانت فرزند دختر و پسر❔

طبق قانون جدید حمایت از خانواده در سال 1392، کانون خانواده در مرکز توجه هر چه بیشتر قرار گرفت.بر طبق این قانون جدید و تغییراتی که در قانون حضانت فرزند ایجاد شد محدوده سنی برای فرزندان دختر و پسر برای بودن در کنار مادر تا 7 سال رسید.
مطابق با ماده 1169 قانون مدنی برای حضانت و نگهداری از فرزندانی که والدین آنها از یکدیگر جدا زندگی میکنند در صورت دختر و پسر بودن فرزندان تا سن 7 سالگی هیچ تفاوتی نمی باشد اما بعد از این سن دختر تا 9 سالگی با پدر بوده و پسر تا 15 سالگی. لازم به ذکر است که پس از این سن دختر و پسر هر کدام مختارند که خودشان انتخاب کنند با کدام یک از والدین خود به زندگیشان ادامه دهند.

شرایط حضانت کننده❔

مقصود از شرایط حضانت شرایطی است که باید در شخصی که نگهداری واگذار می‌شود وجود داشته باشد شکی نیست که حضانت را باید به کسی واگذار کرد که شایستگی و توانایی برای انجام آن را داشته باشد بنابراین باید شرایط زیر را داشته باشد:

بلوغ : بدیهی است که شخص نابالغ که خود نیاز به نگهداری دارد نمی‌تواند عهده دار حضانت شود.

عقل :کسی که نگهداری طفل واگذار می‌شود باید عاقل باشد قانونگذار فقط در مورد مادر این شرط را ذکر کرده اما شکی نیست که هیچگاه نمی‌توان حضانت را به دیوانه واگذار کرد و از این رو فرقی بین پدر و مادر و غیره نیست.

توانایی عملی : در مورد این شرط نص صریح در قانون دیده نمی‌شود اما بدیهی است که نمی‌توان حضانت را به کسی که توانایی انجام آن را ندارد محول نمود این نکته را از ماده 1173 قانون مدنی نیز می‌توان استنباط کرد .

شایستگی اخلاقی : درباره این شرط نیز قانونگذار به صراحت سخن نگفته اما می‌توان لزوم آن را از ماده 1173 استنتاج کرد در حقوق اسلامی نیز گروه با شرط عدالت و امانت به لزوم شایستگی اخلاقی اشاره کرده‌اند.

عدم ازدواج مادر با شخص دیگر : برابر ماده 1170 قانون مدنی که مبتنی بر فقه امامیه است مادر تا زمانی دارای حق حضانت است که شوهر دیگری اختیار نکرده باشد و ازدواج مادر با شخصی غیر از پدر طفل مانع حضانت طفل است. چرا که اغلب در این گونه موارد مادر نمی‌تواند وظیفه نگهداری طفل را چنانکه باید انجام دهد و جمع بین وظایف ناشی از حضانت و تکالیفی که ازدواج به دوش او می‌گذارد دشوار خواهد بود با این حال اگر دادگاه تشخیص دهد مادر با اینکه شوهر دیگری اختیار کرده برای نگهداری طفل مناسب تر از پدر است حضانت را با توجه به مصلحت مادر خواهد داد. این مورد از مواد 12 و13 قانون حمایت خانواده سال 1353 و مواد 41 و 45 قانون جدید حمایت خانواده استنباط می‌شود. اما ممکن است با نظر دادگاه مادر همچنان حضانت را بر عهده داشته باشد.همچنین هرگاه بر اثر ازدواج مادر حضانت طفل به پدر واگذار شود و پس از مدتی ازدواج مادر منحل گردد مادر حق خود را نسبت به حضانت باز خواهد یافت.

اسلام : بنا بر حقوق امامیه کافر نمی‌تواند حضانت را فرد مسلمان را به عهده داشته باشد زیرا ممکن است از لحاظ ایمان و حمایت اخلاقی برای طفل زیان آور و خطرناک باشد پس می‌توان گفت بر اساس اصل 167 قانون اساسی کفر مانع حضانت است .

سلامتی : هرگاه مادر یا پدری که دارای حق حضانت هست به یک بیماری واگیردار مانند سفلیس و یا سل یا شبیه به آن دچار شود که بیم آن رود به طفل سرایت می‌کند و برای او زیان بار است حضانت با نظر دادگاه ساقط می‌شود.

نکته: دیگر در این زمینه این است که مادر برای نگهداری از فرزند می‌تواند از پدر اُجرت بگیرد.

شرایط حضانت فرزند بعد از طلاق توافقی❔

با استناد به ماده 29 قانون حمایت از خانواده دادگاه موظف است در هر نوع طلاقی در مورد حضانت فرزندان تصمیم گیری نماید. اگر زوجین هر کدام از آنها به دنبال طلاق توافقی باشند و سن فرزند دختر کمتر از 9 و پسر کمتر از 15 سال باشد باید در مورد سایرامور از جمله اینکه حق حضانت با کدام یک از والدین باشد و یا میزان و نحوه ملاقات با فرزندان، میزان و نحوه پرداخت نفقه با یکدیگر به توافق برسند. لازم به ذکر است که درصورتیکه طلاق توافقی باشد و زن و مرد باهم به توافق برسند فرزندان می‌توانند پس از ازدواج مادر نیز همچنان در تحت حضانت وی قرار داشته باشد.
اما باید توجه داشت که دادگاه موظف است در تعیین حضانت فرزندان بعد از طلاق مصلحت آنها را نیز در نظر داشته باشد.

موانع حضانت فرزند❔

طبق قانون اگر یکی از والدین که حضانت بر عهده اوست اثبات شود از فرزند نگهداری و مراقبت نمی کند یا دارای انحطاط اخلاقی است از وی سلب حضانت خواهد شد از جمله موارد انحطاط اخلاقی:
• عتیاد به الکل و مواد مخدر

• بیماری روانی به دستور پزشکی قانونی

• اجبار کودک به فحشا و تکدی‌گری

• ضرب و جرح خارج از حد متعارف

• فساد اخلاقی و فحشای هر یک از والدین می باشد.
پس اگر پدری که حضانت با اوست مبتلا به جنون شد، حضانت از وی گرفته میشود و بالعکس مادری که حضانت با اوست پس از طلاق مجدداً با شخص دیگری ازدواج کند حضانت از وی سلب میشود و همینطور در صورت اتفاق افتادن هر یک از موارد ذکر شده و ثابت شدن این امور در دادگاه در اینجا هم از والدینی که این موارد را مرتکب شود سلب حضانت میشود.

آیا حضانت فرزند در صورت ازدواج مجدد مادر از او سلب میشود❔

در قانون طلاق و حضانت درگذشته زمانیکه مادر ازدواج مجدد میکرد حضانت طفل از او گرفته و به پدر داده می‌شد، اما در قانون جدید حمایت از خانواده این رویه تغییر کرد. بر طبق این قانون اگر فرزند به مادرش نیاز اساسی و مبهم داشته باشد و مادر دارای شایستگی های اخلاقی و روانی و جسمی باشد حضانت فرزند در صورت ازدواج مجدد با مادر خواهد بود و به هیچ وجه نمی‌توان این حق قانونی را از مادر سلب کرد مگر این شرایط نگهداری از فرزند بر خلاف قوانین حضانت باشد. به طور مثال شوهر دوم زن با کودک بدرفتاری کند و یا اینکه بیم خطر جسمی و روانی برای کودک داشته باشد در چنین شرایطی حضانت از مادر گرفته و به پدر برگردانده می شود و حضانت با پدرخواهد بود.

 

شرایط سلب حضانت فرزند از پدر چیست❔

زمانی که حضانت فرزند با پدرش است، در این مدت ممکن است در مواردی و به دلایلی پدر شرایط لازم برای حضانت فرزندان نداشته باشد بنابراین با دادخواست سلب حضانت از پدر میتوان حضانت را از وی سلب کرد.
مواردی از جمله ازدواج مجدد پدر، عدم تعادل روانی و جسمی، آزار و اذیت فرزند، سوء استفاده از فرزند، بیم خطر جسمی برای فرزند از ناحیه همسر جدید مرد، اجبار فرزند به کارهای خلاف شئونات جامعه و به زیان کودک و مواردی از این قبیل. در این صورت حضانت از پدر سلب و به مادر برگردانده میشود.

حضانت فرزند در صورت فوت یکی از والدین به عهده چه کسی است❔

در مورد حضانت کودکی که یکی از والدینش به هر دلیلی فوت نموده است ماده 1171 قانون مدنی تعیین تکلیف نموده است. طبق ماده مذکور در صورت فوت یکی از والدین، حضانت فرزند با پدر یا مادری که زنده است خواهد بود.

این مورد حتی در حالتی که متوفی، پدر فرزند باشد و برای وی قیم یا سرپرست معین کرده باشد نیز اجرا میشود. به عبارت ساده تر ممکن است پدری در زمان حیات برای فرزند خود قیم یا سرپرست تعیین نماید و بعد از مدتی به هر دلیلی فوت نماید. در این حالت همچنان نگهداری و حضانت فرزند بر عهده مادری که زنده است میباشد.

حضانت فرزند نامشروع با چه کسی است❔

سرپرستی کودکی که از راه نامشروع متولد شده است، بر عهده پدر و مادر واقعی او است.

نکته : زنا زاده از والدینش ارث نمیبرد .

تفاوت حضانت فرزند با ولایت در چیست❔

ولایت یا ولی طفل همان پدر و جد پدری می باشد ولی مادر و والدین مادر و خواهر و برادر ولی طفل محسوب نمی شوند.
ولایت شامل امور مالی کودک از قبیل حفظ و نگهداری اموال طفل میباشد. ولایت صرفاً مختص پدر و پدربزرگ پدری می باشد همچنین ولایت قهری است یعنی قابل انتقال به غیر نیست ولی حضانت ممکن است بین پدر یا مادر طفل بر حسب صلاحدید دادگاه به یکی از آنها انتقال داده شود.

کفالت فرزند چیست❔

به طور کلی کفالت فرزند به معنای سرپرستی و اداره کردن امور وی بوده و با کفالتی که در ماده 734 قانون مدنی، تحت عنوان عقد کفالت، آورده شده، متفاوت میباشد. به عبارت دیگر منظور از کفالت فرزند، همان حضانت و سرپرستی او و اداره کردن امور مالی و غیر مالی ایشان میباشد.

درواقع ماده 734 قانون مدنی مقرر می دارد که کفالت، عقدی است که به موجب آن احد طرفین، در مقابل طرف دیگر، احضار شخص ثالثی را تعهد مینماید. در این عقد، ‌متعهد را کفیل، شخص ثالث را مکفول و طرف دیگر را مکفول‌ له می نامند. بنابراین بر اساس این ماده، کفیل کسی است که حضور شخص ثالثی را تعهد نموده و تضمین میکند که بایستی عاقل، بالغ و رشید باشد.

اما کفالت فرزند مفهموم دیگری داشته و مقصود این است که شخصی، عهده دار سرپرستی و اداره امور کودک باشد. البته توجه داشته باشید که اصطلاح کفالت فرزند، در زمانی که فرزندی، سرپرستی و اداره امور مادر یا پدر خود را برعهده گرفته و بدین جهت خواهان معافیت از سربازی است نیز مطرح میگردد.

مباحث حقوقی به خصوص مبحث حضانت و مسائل مربوط به آن بسیار پیچیده و دشوار میباشد به همین دلیل بهتر است قبل از هر اقدامی با یک وکیل متخصص و با تجربه در امور مربوطه به دعاوی خانواده مشورت نمایید.

چرا که طرح دعوی و تنظیم لوایح اشتباه و نادرست ممکن است به گونه ای به روند رسیدگی آسیب بزند که دیگر امکان تصحیح آن به هیچ عنوان نباشد.

در مورد حضانت و نگهداری کودک مسائل متنوعی وجود دارد برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص اینکه بهترین راه حضانت فرزندتان چیست؟ شرایط گرفتن حضانت فرزندتان به چه صورت است؟ میتوانید جهت مشاوره در امور خانوادگی و فرزندانتان به صورت شبانه روزی با وکیل رضا بهروز در تماس باشید تا شما را در پرونده هایتان به بهترین نحو یاری کند .

09128892520📞