خیانت در امانت چیست؟

اگر شما هم به دنبال پاسخ دقیقی درباره مفهوم خیانت در امانت هستید، باید بگوییم ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی اعلام کرده که هر گاه اموال منقول و غیر منقول مانند وجه نقد، لوازم و حتی ملک و اسنادی مانند چک، سفته و قبض به عنوان اجاره، امانت، رهن ملک یا برای وکالت و یا انجام هر کاری با اجرت یا بی‌ اجرت به شخصی داده شود، سپس شخص تحویل گیرنده در اموال یا اسنادی که در اختیار دارد تصرف کند، از آنها استفاده کرده یا به هر نحوی آنها را گم یا نابود کند، عمل خیانت در قبال امانت را انجام شده است.

هر جرم ، برای آن که به وقوع بپیوندد به سه عنصر اصلی نیاز دارد که شامل عنصر مادی، معنوی و قانونی می شود. جرم خیانت در امانتنیز از این اصل، مبرا نیست و برای آن که بتوان، عمل فرد مرتکب را جرم خیانت در امانت قلمداد کرد، وجود عناصر زیر، الزامی می باشد:

عنصر مادی:

به موجب ماده 674 قانون مجازات اسلامی، فرد مرتکب مورد امانت را استعمال یا تصاحب کرده و یا مال مورد امانت را تلف و یا مفقود نموده باشد.

عنصر معنوی:

فرد مرتکب، باید دارای سوء نیت باشد که سوء نیت، خود به دو گروه عام و خاص تقسیم می شود. در سوء نیت عام، فعل مرتکب باید به طور عمد، صورت گرفته باشد و در سوء نیت خاص، مرتکب باید قصد ضرر وارد کردن را داشته باشد.

عنصر قانونی:

افعال شخص مرتکب، باید در قانون، جرم انگاری شده باشد. عمل خیانت در امانتبه موجب ماده 674 قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین، جرم، قلمداد شده است.

به موجب ماده 674 قانون مجازات اسلامی: “هرگاه، اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌ هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن، به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌ اجرت، به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیا مذکور، مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها، استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.”

بنابراین، با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این سوال که خیانت در امانت چیست؟

باید گفت، اگر اموالی به عنوان امانت به شخصی سپرده شده باشد و آن شخص، این اموال را با قصد اضرار، استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نماید، به این عمل مجرمانه، جرم خیانت در امانت گفته می شود.

✔نکته :باید به این نکته در خصوص جرم خیانت در امانت اشاره شود که مجازات جرم خیانت در امانت، در دسته مجازات های تعزیری درجه 5 قرار می گیرد. بنابراین، به موجب بند پ ماده 105 قانون مجازات اسلامی، دارای مرور زمان 7 ساله می باشد. یعنی بعد از گذشت 7 سال، دیگر امکان طرح دعوا در خصوص این موضوع، وجود ندارد.

انواع خیانت در امانت؟

در بخش قبل، جرم خیانت در امانت را توضیح دادیم و گفتیم که زمانی که شخصی اموالی را به عنوان امانتتحویل گرفته است،سپس در این اموال با قصد ضرر به مالک یا متصرف، استعمال و تصرفاتی انجام دهد و یا مال را تلف یا مفقود نماید، مرتکب جرم خیانت در امانت شده است. جرم خیانت در امانت، در مواد قانونی گوناگون، مورد توجه قانون گذار قرار گرفته است که سبب شده به انواع و اقسام مختلفی تقسیم شود که عبارتند از :

• خیانت در امانت، از طریق سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص (ماده 596 قانون مجازات اسلامی)

• خیانت در امانت، از طریق سوء استفاده از سفید مهر (ماده 673 قانون مجازات اسلامی)

• خیانت در امانت مستخدمین دولت، در اموال و اسناد دولتی (ماده 598 قانون مجازات اسلامی)

• خیانت در امانت، در قانون تجارت (مواد 349، 370 و 555 قانون مجازات اسلامی)

• خیانت در امانت، در قانون تصدیق انحصار وراثت (ماده 6 و 11 قانون تصدیق انحصار وراثت)

• خیانت در امانت، در قانون ثبت اسناد و املاک (ماده 28 قانون ثبت اسناد و املاک)      

صور خاص جرم خیانت در امانت

_{^{• سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص:}}

یکی از صورت های جرم خیانت در امانت هر کس سوء استفاده از ضعف نفس اشخاصبا استفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی و هوس او یا حوائج شخصی افراد غیر رشید به ضرر او نوشته یا سندی، اعم از تجاری یا غیر تجاری، از قبیل؛ برات، سفته، چک، حواله، قبض و مفاصاحساب و یا هرگونه نوشته ای که موجب التزام وی یا برائت ذمه گیرنده ی سند یا هر شخص یگری شود، به هر نحو تحصیل نماید، علاوه بر جبران خسارت مالی، به حبس از شش ماه تا دو سال و از یک میلیون ریال تا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.

_{^{• سوء استفاده از سفید مهر:}}

هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده سوء استفاده نماید، از مصادیق جرم خیانت در امانت محسوب شده و به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.

_{^{• خیانت مستخدمین دولت در اموال و اسناد دولتی:}}

هر یک از کارمندان و کارکنان ادارات و سازمان ها یا شوراها یا شهرداری ها و موسسات و شرکتهای دولتی یا وابسته به دولت یا نهادهای انقلابی و بنیادها و موسساتی که زیر نظر ولی فقیه اداره می شوند و دیوان محاسبات و موسساتی که به کمک مستمر دولت اداره می شوند و یا دارندگان پایه قضایی و به طور کلی اعضا و کارکنان قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و مامورین به خدمات عمومی، اعم از رسمی و غیر رسمی، وجوه نقدی یا مطالبات یا حوالجات یا سهام و سایر اسناد و اوراق بهادار یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمانها و موسسات فوق الذکر یا اشخاصی که بر حسب وظیفه به آنها سپرده شده است را مورد استفاد غیر مجاز قرار دهد، بدون آنکه قصد تملک آنها را به نفع خود یا دیگری داشته باشد، متصرف غیرقانونی محسوب و علاوه بر جبران خسارت وارده و پرداخت اجرت المثل، به شلاق تا 74 ضربه محکوم می شود و در صورتی که منتفع شده باشد علاوه بر کجازات مذکور به جزای نقدی معادل قیمت انتفاعی محکوم خواهد شد و همچنین است در صورتی که به علت اهمال یا تفریط موجب تضییع اموال و وجوه دولتی گردد و یا آن را به مصارفی برساند که در قانون برای آن اعتباری منظور نشده یا در غیر مورد معین یا زائد بر اعتبار مصرف نموده است.

خیانت در امانت در قانون تجارت:

در صورتی که دلال بر خلاف وظیفه خود نسبت به کسی که به و ماموریت داده، به نفع طرف دیگر معامله اقدامی نماید و یا بر خلاف عرف تجارتی محل، از طرف مزبور وجهی دریافت یا وعده وجهی را قبول کند، مستحق اجرت و مخارجی که کرده ندانسته و به علاوه وی را مشمول مجازات مقرر برای خیانت در امانت دانسته است.

در صورتی که حق العمل کار نادرستی کرده و مثلا به حساب آمرقیمتی علاوه بر قیمت خرید و یا کمتر از قیمت فروش محسوب داشته، مستحق حق العمل ندانسته و به علاوه به آمر اجازه داده است که در دو صورت اخیر، خود حق العمل کار را خریدار یا فروشنده محسوب کند. همچنین این شخص به مجازاتی که برای خیانت در امانت در نظر گرفته شده، محکوم خواهد شد.

در صورتی که مدیرتصفیه در حین تصدی به امور تاجر ورشکسته وجهی را حیف و میل کرده باشد، خائن در امانت محسوب می شود.

خیانت در امانت در قانون تصدیق انحصار وراثت:

هرگاه متصرفین مال متعلق به اشخاص مجهول الوارث و یا مدیونین به اشخاص مزبور، بعد از انقضای مدتی که به موجب ماده 6 مقرر است، ( نسبت به اموال منقول و وجه نقد، ظرف 10 سال از تاریخ فوت مالک و نسبت به اموال غیرمنقول ظرف 20 سال از تاریخ فوت مالک) مال مزبور و یا دین و یا منافع حاصله از آن را مطابق تبصره مذکور به دولت تسلیم یا تادیه ننماید، به مجازاتی که به موجب قوانین جزایی برای خیانت در امانت مقرر است محکوم خواهند شد.

در صورتی که متصرف یا مدیون، شرکت باشد مدیر شرکت و یا شعبه آن که متصرف یا مدیون است مسئول اجرای مقررات تبصره ماده 6 بوده و در صورت تخلف، به مجازات مذکور فوق، محکوم خواهد شد.

تبصره ماده 6 قانون تصدیق انحصار وراثت نیز مقررداشته: “موسسات تجاری وصرافی و غیره و یا اشخاصی که اموال مجهول الوارث نزد آنها است، مکلفند به وسیله پارکه های بدایت هر محل، آن اموال را تسلیم و یا تادیه به دولت نمایند.

خیانت در امانت در قانون ثبت اسناد و املاک:

هرگاه نسبت به املاک وقف و حبس و ثلث باقی به عوان مالکیت، تقاضای ثبت شده، متولی یا نماینده اوقافی که به موجب نظامنامه مکلف به دادن عرض حال اعتراض و تعقیب دعوا و حفظ حقوق وقف یا حبس یا ثلث باقی است، در اثر تبانی به تکلیف خود عمل ننماید، به مجازات خیانت در امانت محکوم خواهد شد.

در مواردی نیز که تقاضای ثبت ملک دیگری بدون ذکر حقوق ارتفاقی املاک وقف و حبس و ثلث باقی شده است، هرگاه اشخاص مذکور در فوق در اثر تبانی به تکلیف خود عمل ننمایند، به مجازات خائنین در امانت محکوم می شوند.

مجازات جرم خیانت در امانت چیست؟

فردی که در معامله‌های مختلف مقابل امانت طرفین معامله خیانت می‌کند، اگر پس از شکایت شاکی و بررسی دادگاه مجرم شناخته شود، مجازات خواهد شد. در توضیح کامل‌ تر باید بگوییم که قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ مجازات جرم خیانت کردن در قبال امانت را از ۶ ماه تا ۳ سال حبس اعلام کرده است. اما ماده ۱۰۴ اصلاحی قانون کاهش حبس مجازات تعزیری که در سال ۱۳۹۹ به تصویب رسید، جرم خیانت کردن در قبال امانت را به جرمی قابل گذشت تبدیل کرد. به این معنی که شاکیان این حق را دارند که از شکایت خود بگذرند و فرد مجرم متحمل مجازات حبس نشود. در ضمن میزان مجازات خیانت در امانت در قانون جدید به ۳ ماه تا ۱.۵ سال کاهش پیدا کرد.

جریمه نقدی خیانت در امانت

مجازات خیانت در امانت دارای پنج درجه است که با توجه به گذشت شاکی یا همکاری مجرم با مامورین، احساس پشیمانی او و حسن سابقه، تخفیف هایی در آن صورت می گیرند. با توجه به ماده 38 قانون مجازات اسلامی با توجه به بند ب ماده 37 قانون مجازات، در صورت وجود موارد ذکر شده، مجازات به یک تا دو درجه کاهش یافته و تحمل حبس به جزای نقدی پرداخت بیش از هشتاد میلیون ریال تا صد و هشتاد میلیون ریال تبدیل می شود.

مدارک شکایت خیانت در امانت چیست؟

اگر کسی به دلیل متحمل شدن خیانت فردی در مقابل امانت خود تصمیم به ثبت شکایت کند، باید چند مدرک زیر را ارائه دهد:

• رسید مال سند یا مدرک سفید مهر واگذار شده به فردی امین

• طرح شکایت و اظهارنامه درباره جرم تعیین شده

• شهود برای اثبات جرم خیانت کردن در مقابل امانت طرفین

• اسناد و مدارکی برای آگاه کردن مراجع ذی نفع از حقیقت ماجرا

نحوه شکایت کردن

برای اینکه فردی بخواهد شکایت خود را در حیطه خیانت در امانت به ثبت برساند، باید چند مرحله طی کند که عبارتند از:

• مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: برای اینکه شکایت خود را به ثبت برسانید باید به ساختن پروفایلی در سامانه ثنا و ثبت دادخواست در این سامانه بپردازید. برای این منظور باید به یک دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.

• پر کردن فرم شکواییه: در گام بعدی باید فرم شکایت خود را پر کنید. در چنین شرایطی وکیل می‌تواند به شما کمک کند تا متن دقیق و کاملی را آماده کنید. در ضمن باید مدارکی را همراه داشته باشید که وکیل شما را در این زمینه راهنمایی می‌کند.

• ارجاع شکواییه به مراجع ذی صلاح: بعد از این مدارک را همراه با دادخواست ارائه دادید، دفتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست و پیوست آن را به مرجع ذی صلاح ارسال می کند.

تاثیر رضایت شاکی در جرم خیانت در امانت

در قانون چندین سال قبل مربوط به جرم خیانت در امانت، به هیج عنوان امکان تخفیف در جرم وجود نداشت. اما با توجه به قانون جدید، در صورتی که شاکی رضایت از متهم را داشته باشد، پرونده مختومه اعلام می شود. اما در حالت کلی جرم خیانت در امانت اهمیت زیادی برای قانون گذاران دارد چرا که باعث ترویج عدم اعتماد عموم می گردد.

خریدن حبس خیانت در امانت

امکان خرید حبس خیانت در امانت و تبدیل آن به جزای نقدی تنها در صورت گذشت شاکی و وجود تخفیف در مجازات ممکن است. در حبس تعزیری امکان تبدیل حبس به جزای نقدی یا خرید حکم حبس وجود دارد.

با توجه به ماده 64 قانون مجازات اسلامی، یکی از شرایط خرید حبس خیانت در امانت، گذشت شاکی است. برای خرید حبس تعزیری ابتدا باید شاکی از حق خود بگذرد تا امکان حبس از بین رود. علاوه بر این، یکی از جهات تخفیف نیز باید وجود داشته باشد. از جمله جهات مختلف میتوان به همکاری متهم در شناسایی افراد دخیل در جرم، وقوع جرم در نتیجه اوضاع خاص، اعلام جرم توسط متهم و یا اقرار او، پشیمانی متهم و حسن سابقه او اشاره کرد.