جرم اخاذی یکی از انواع جرایم کیفری می باشد که با واژه هایی چون زورگیری و تهدید معنی می شود و می تواند در قالب خشونت آمیز یا به صورت افشای راز صورت گیرد. هدف از اخاذی دریافت وجه و مال یا انجام یا عدم انجام کار است که این عمل می تواند به نفع اخاذگر و به ضرر فرد مورد اخاذی قرار گرفته
اخاذی چیست؟
اخاذی در لغت به معنای زورگیری، باج خواهی و گرفتن مالی به زور و با تهدید از دیگری می باشد. و معنای اصطلاحی این واژه نیز از معنای لغوی آن اصلا دور نیست.قانون گذار اخذ هر نوع مالی به روش قهر و غلبه از دیگری را اخاذی می داند چرا که هیچ کسی نمی تواند دیگران را اجبار به دادن مالی نماید که متعلق به خود آن هاست. در اخاذی افراد بدون اینکه رضایت داشته باشند به صرف تهدید طرف مقابل مال خود را به وی می دهند.
آیا اخاذی تنها شامل پول می شود؟
خیر، آنچه که موضوع این جرم قرار می گیرد می تواند یک امر مادی و ملموس باشد نظیر پول، طلا، سند و…. یا اینکه یک امر غیر مادی و غیر ملموس باشد مانند اینکه از کسی بخواهیم فلان کار را انجام بدهد یا فلان کار را انجام ندهد. بنابراین تحقق این جرم همواره نیازمند وجود دو عامل می باشد: اول اینکه شخصِ أخاذ از زور و تهدید استفاده کند. دوم اینکه هدفش از این کار بدست آوردن یک چیز مادی یا غیرمادی باشد.
عناصر تشکیل دهنده جرم اخاذی
جهت تشکیل هر جرمی نیاز است که عناصر تشکیل دهنده آن جرم در کنار یکدیگر جمع گردند. جرم اخاذی نیز مانند سایر جرایم نیازمند عناصر تشکیل دهنده است.
این عناصر عبارتند از:
عنصر روانی جرم اخاذی
عنصر مادی جرم اخاذی
عنصر قانونی جرم اخاذی
عنصر روانی جرم اخاذی
عنصر روانی به معنای قصد و نیت انجام عمل مجرمانه می باشد، فردی که اقدام به اخاذی می نماید، بایستی قصد انجام این عمل را داشته باشد و چنانچه عنصر معنوی و قصد ونیت انجام عمل را نداشته باشد جرم اخاذی شکل نمی گیرد.
عنصر مادی جرم اخاذی
عنصر مادی به معنای اقدامی است که جهت انجام جرم صورت می گیرد، در جرم اخاذی انجام هر گونه تهدید به قتل یا ضررهای نفسی و…. عنصر مادی جرم اخاذی را شکل می دهد
عنصر قانونی جرم اخاذی
عنصر قانونی به معنای جرم انگاری جرم مزبور در قانون مجازات اسلامی است. قانون گذار در ماده 669 قانون مجازات اسلامی، جرم اختلاس را جرم انگاری نموده است و برای آن ضمانت اجرا در نظر گرفته است .
“هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (74) ضربه یا زندان از دوماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
برای اینکه جرم اخاذی رخ دهد بایستی هر سه عنصر تشکیل دهنده این جرم در کنار یکدیگر وجود داشته باشند و چنانچه هر کدام مفقود باشند، جرم مزبور شکل نمی گیرد.
ارکان اخاذی
تهدید
تهدید به معنی ترساندن شخصی، به وسیله هر چیزی که برای او زیانبار است. یعنی اینکه شخص مقابل با ترسیدن در حالت اکراه قرار بگیرد. در اخاذی ممکن است تهدید به شکلهای مختلفی صورت بگیرد. مانند:
• تهدید به قتل:
در این حالت فردی که اخاذی میکند، ممکن است به شخص مقابل بگوید در صورت فراهم نکردن پول، خودت یا خانوادهات را میکشم.
• تهدید نفسی:
منظور از تهدید نفسی صدمه زدن به اعضای بدن است یعنی هر ضرری که به بدن شخص مقابل وارد شود ولی به قتل منجر نشود. مثل بریدن اعضای بدن.
• تهدید به افشا کردن اسرار:
زمانی که شخصی اسراری دارد که تمایل ندارد فاش شود و شخص اخاذ با تهدید به فاش کردن این اسرار وی را مورد اخاذی قرار میدهد.
معمولا این روش در فضای مجازی صورت میگیرد. مانند پیج دروغینی که به عنوان لاغری عکس افراد را میگیرد و سپس آنها را تهدید میکند که اگر پول را نپردازند، عکس آنها را به اشتراک همگان میگذارد.
تهدید مالی:
در این حالت فردی که اخاذی میکند، ممکن است شخص مقابل را تهدید به از بین بردن اموالش کند. مانند آتش زدن خانه یا انبار وی
• تهدید شرفی و حیثیتی:
تهدیدی است، که باعث ریختن آبروی شخص مقابل میشود. مانند تهدید پخش شایعات علیه وی
تقاضای انجام کار یا عدم انجام کاری:
جرم اخاذی زمانی صورت میگیرد که تهدید شخص برای انجام کار و یا عدم انجام کار باشد، و این تهدید حتما با تقاضای مبلغی همراه باشد. اگر که تهدید بدون گرفتن مبلغ باشد، اخاذی محسوب نمیشود.
همچنین برای صورت گرفتن جرم اخاذی باید یک عنصر روانی در میان باشد و مهم نیست که این انگیزه واقعی است یا خیر. مثلا اگر فردی به قصد اخذی کسی را تهدید کند و بترساند و اگر انگیزه وی واقعی نباشد، باز هم مجرم محسوب میشود. زیرا قصد اخاذی داشته است.
نحوه شکایت اخاذی؟
کم نیستند افرادی که درگیر جرم اخاذی می گردند. مخصوصا در کوچه ها و خیابان های خلوت این اتفاق بیشتر رخ می دهد و معمولا افرادی که قوای بدنی کمتری دارند و زنان و کودکان بیشتر در معرض جرم اخاذی قرار می گیرند.
از این رو بیشتر شکایت های مطروحه در محاکم به وسیله این افراد به عمل می آید. جهت شکایت از زورگویان و اخاذان بایستی شکواییه مطرح نمود و از افراد مزبور شکایت نمود.
البته ناگفته نماند که در بسیاری از مواقع افرادی که مورد اخاذی واقع می گردند از ترس صدمات بیشتر از شکایت امتناع می نمایند و گاهی نیز از ترس بر ملا شدن اسرار خصوصی خویش بر روی جرم اخاذ سرپوش می گذارند در حالیکه می توان با طرح شکایت و محکوم نمودن فرد مجرم به تمامی این ترس ها و دلهره ها پایان داد.
بهتر است که در تنظیم شکواییه بر علیه اخاذان از مشاور حقوقی و وکیل کیفری کمک گرفته شود. چرا که این افراد با نحوه طرح دعوای مزبور در محمه آشنایی کامل دارند و بهتر می توانند در حل و فصل این قضایا اقدامات مقتضی را انجام دهند.
ادله اثبات زورگیری یا اخاذی؟
نحوه شکایت اخاذی و زورگیری و موفقیت در آن اینگونه است که برای شروع شکایت، شاکی باید جهت اثبات این جرم دلایل قانونی در اختیار داشته باشد که از جمله آن می توان به اقرار متهم یا شهادت دو شاهد استناد کرد. البته مواردی مثل فیلم دوربین مداربسته در منطقه ای که اخاذی در آنجا صورت گرفته، فیلم های ضبط شده سایر افراد حاضر در صحنه، پیامک های ارسالی شخص متهم، اظهارات مطلعین و گزارش ماموران می تواند به عنوان امارات و قرائنی که موجب علم قاضی می گردد به اثبات این جرم کمک کند.
مجازات و مراجع رسیدگی برای جرم اخاذی؟
بر اساس ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، همانطور که گفته شد هرگاه کسی دیگری را به نحوی که دیگری را به الزام و اکراه وادار کند و اقدام به تهدید به قتل،یا ضرر های نفسی، شرافتی، مالی یا افشای اسرار نسبت به وی یا بستگانش نماید، به این منظور که وجه مشخص یا انجام و یا عدم انجام کاری را طلب کند، به مجازات ۷۴ ضربه شلاق یا حبس از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
مرجع رسیدگی به جرم اخاذی دادگاه های عمومی میباشد و در صورتی که اخاذی با انتشار تصاویر غیر اخلاقی در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی همراه باشد رسیدگی به پرونده در صلاحیت دادگاه انقلاب میباشد و مجرم به علت تعدد در جرم به اشد مجازات محکوم میشود.
باید توجه داشت که شاکی هنگام تنظیم شکایت بابد صریحا و به طور دقیق کند که از چه کسی و با چه عنوانی شکایت دارد و در صورت مشخص نبودن آن دادسرا اقدام به تحقیقات لازم میکند.هر شخصی که برای شکایت به دادسرا مراجعه میکند باید ادله ای را جهت احقاق حق خود به دادسرا معرفی کند که این ادله برای طرح شکایت از جرم اخاذی باید شامل مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی)، شهادت شهود و ادله ای از این دست مانند ایمیل و یا پیامک ومستنداتی که برای اثبات جرم لازم خواهد بود را ارائه نماید.
مجازات اخاذی در فضای مجازی چیست؟
هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیامها، برنامهها و سیستمهای رایانهای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف داده پیام، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانهای و غیره دیگران را فریب دهد و یا سبب گمراه شدن سیستمهای پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی کسب نماید و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود.
برای شکایت اخاذی و رسیدگی به جرم اخاذی باید به دادگاههای عمومی مراجعه کرد. و اگر اخاذی در فضای مجازی و با انتشار تصاویر غیر اخلاقی همراه باشد برای رسیدگی به پرونده باید به دادگاه انقلاب مراجعه کرد. و اگر تعداد جرایم مجرم زیاد باشد، به اشد مجازات محکوم میشود.
هنگامی که شاکی قصد شکایت دارد باید به طور دقیق و کاملا صریح شکایت را تنظیم کند و همچنین باید مشخص باشد که از چه کسی و در مورد چه چیزی شکایت دارد. اگر که نامشخص باشد، دادسرا تحقیقات لازم را انجام میدهد.
اگر کسی برای شکایت اخاذی به دادسرا مراجعه میکند، حتما نیاز به ارائه ادلهای به دادسرا، برای احقاق حق خود دارد. که این ادله برای جرم اخاذی باید شامل مدارک شناسایی مانند شناسنامه و کارت ملی، شهادت شهود و همچنین ادلهای از این دست مانند پیامک، ایمیل و مستنداتی که برای اثبات جرم لازم هستند، میباشد.
