اهانت و توهین به مقدسات

توهین به مقدسات:

توهین در لغت برگرفته از ریشه «وهن» به معنی سست‌کردن آمده‌است. در اصطلاح نیز هر فعل یا رفتاری که به هر نحو موجب وهن یا سست‌کردن و تضعیف و تحقیر شخصیت افراد گردد در قالب جرم توهین قابل مجازات می‌باشد. علاوه بر الفاظ توهین‌آمیز برخی اعمال و رفتار نیز می‌تواند واجد عنوان توهین بوده و قابل مجازات باشد. 

منظور از مقدسات نیز علاوه بر انبیاء، ائمه و حضرت فاطمه (س) کلیه اشخاص و اماکنی است که از لحاظ موازین دین اسلام مقدس بوده و قابل احترام تلقی می‌شوند مانند قرآن‌کریم، کعبه، مزار ائمه و حتی کلیه شخصیت‌های مورد احترام سایر مذاهب مثل حضرت مریم (س) که از نظر شرع مقدس اسلام نیز واجب‌التعظیم هستند.

در حقوق اسلام، توهین به مقدسات دینى از جرایم مهم به شمار می رود. این نوع جرم در قانون تعزیرات و قوانین مطبوعاتی بررسی می شود و مجرم به عنوان مفسد فی الارض مجازات می شود. طبق ماده 26 قانون مطبوعات چنانچه شخصی با استفاده از مطبوعات به مقدسات اهانت نماید و در نهایت منجر به ارتداد (خارج شدن از دین) وی شود، مجرم شناخته شده و حکم ارتداد برای وی صادر می شود. ولی اگر اقدام او موجب ارتداد نشود حکم وی بر اساس قانون تعزیرات اعلام می شود و قاضی می تواند در صورت وجود شرایط تخفیف در مجازات، مجازات را کاهش یا تغییر دهد.

مفهوم اهانت در قانون ایران

اهانت به صورت گفتار، فعل، نوشتن و اشاره صریح، عبارت است از:

• به کارگیری صریح الفاظ رکیک

• نسبت دادن هر فعل و ترک فعلی که موجب حقارت شود.

به عنوان مثال:

• بی اهمیت شمردن روز عاشورا و شادی و هلهله در آن روز

• ایجاد شبکه های اجتماعی و نشر اکاذیب در ارتباط با مقدسات مسلمانان (مرجع قضایی مربوطه: پلیس فتا)

عنصر مادی جرم توهین به مقدسات:

 منظور از عنصر مادی یا همان فعل مجرمانه، یا رفتار فیزیکی و اوضاع و احوال تشکیل‌دهنده جرم در خصوص توهین به مقدسات عبارت است از هرگونه عملی اعم از گفتار، رفتار یا نوشتاری که موجب هتک‌حرمت و شخصیت افراد گردد.

همچنین ضروری است توهین متوجه فرد یا افراد مشخصی باشد. در خصوص توهین به مقدسات نیز فرد مجرم، با گفتار و رفتار خود موجب هتک‌حرمت انبیاء ، ائمه می‌گردد. همانطور که گفتیم اهانت و توهین علاوه بر گفتار، از طریق فعل و نوشتار هم محقق می‌شود. برای مثال فردی اماکن مقدس و شریف را به قصد اهانت با زباله آلوده سازد یا در هنگام مراسم عزاداری‌های مذهبی اقدام به شادی و هلهله نماید مرتکب توهین به مقدسات گردیده‌است.

عنصر روانی جرم توهین به مقدسات:

عنصر روانی یا همان قصد و نیت مجرمانه که از آن به سوءنیت تعبیر می‌شود، عبارت است از علم و آگاهی مرتکب به موهن بودن رفتارش و قصد عمد او در اتکاب فعل مجرمانه اما اثبات قصد و نیت خاصی مانند قصد جریحه‌دار کردن احساسات عمومی نسبت به مبانی مذهبی یا بر هم زدن نظم عمومی و غیره ضروری نمی‌­باشد.

لازم به ذکر است در خصوص بزه توهین سوءنیت مفروض انگاشته‌شده و فرد متهم اگر خلاف آن را ادعا کند، وظیفه دارد آن را اثبات نماید. در خصوص توهین به مقدسات نیز به همین ترتیب علم و آگاهی مرتکب و سوءنیت او به عمل مجرمانه و اهانت به مقدسات مفروض انگاشته می‌­شود.

عنصر قانونی و مجازات اهانت به مقدسات:

عنصر قانونی که نمایانگر اصل قانونی جرایم و مجازات‌هاست اشاره دارد به پیش‌بینی مجازات برای عملی از دیدگاه قانونگذار و به اصطلاح جرم‌انگاری عمل توسط قانونگذار. مقنن در ماده 513 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات اقدام به پیش بینی مجازات برای توهین به مقدسات اسلام یا هریک از انبیاء عظام یا ائمه و حضرت‌فاطمه (س) نموده است و مجازات حبس از یک تا پنج‌سال در نظر گرفته است. در خصوص عبارت «انبیاء عظام» به کار رفته در ماده لازم به‌ذکر است؛ منظور از آن تنها پیامبران بزرگ یا اولوالعزم نمی‌باشد، بلکه توهین به هریک از شخصیت‌هایی که از لحاظ اعتقادات اسلامی جزء پیامبران شناخته‌شده الهی باشند نیز مشمول این ماده قرار گرفته و واژه عظام به جهت تعظیم و بزرگداشت مقام پیامبران در ماده به کار رفته‌است.

البته از متن ماده 513 قانون تعزیرات چنین برداشت می‌شود که حمایت قانونگذار از پیروان ادیان دیگر به دو مورد محدود شده است: اولاً حمایت از پیامبر آنان به شرط آن که پیامبر از دیدگاه شرع اسلام نیز جزء پیامبران‌الهی باشد و دوم مقدساتی که جزء مقدسات اسلامی محسوب گردد و با این تفسیر در حقیقت توهین به مقدسات سایر ادیان مجازاتی به دنبال نخواهد داشت مگر آن که آن مقدسات جزء مقدسات اسلامی محسوب شوند.

نکات مهم در خصوص اهانت به دین و مقدسات:

• طبق ماده 602 قانون مجازات اسلامی، هرکس به پیامبر اکرم(ص) و یا هر یک از پیامبران دشنام دهد یا قذف (نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر) کند ساب النبی است و به اعدام محکوم می شود.

• قذف هر یک از ائمه معصومین(ع) و یا حضرت فاطمه زهرا (س) یا دشنام به ایشان در حکم سب نبی است.

• هرگاه کسی از زبان شخصی دیگر اهانت به پیامبران را بشنود، کشتن بر او واجب است و نیازی به اذن امام و رهبر شرعی نیست.

• اگر متهم به سب ادعا کند که گفته های وی از روی اکراه، غفلت، سهوا، در مستی، بدون توجه به معنی کلمات و نقل قول بوده است عمل او مشمول ساب النبی نمی شود و مجازات وی 74 ضربه شلاق است.
اهانت به مقدسات از دید فقهی و اسلامی

• آیه 108 سوره انعام: وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذَلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ (ای مسلمانان، به آنانی که به خدا اعتقاد ندارند و مردم را به غیر خدا فرا می‌خوانند هرگز توهین نکنید و این سبب می‌شود آنان هم به اعتقادات شما و تقدسات شما توهین بکنند در صورتی‌که اعتقاد و مقدسات هر فرد و گروهی محترم و مقدس برای پیروانشان قرار دادیم.)

• حکم اهانت به مقدسات دیگر مذاهب از دید رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای
هر گفته و عملی که منجر به بروز اختلاف میان مسلمانان شود و اهانت به مقدسات هر یک از مذاهب اسلامی باشد، خدمت به اردوگاه شرک و کفر است و خیانت به اسلام محسوب شده و شرعا حرام است.

• سخنان خاخام یونس حمامی لاله زار، رهبر مذهبی جامعه کلیمیان ایران، در نشست محکومیت اهانت دولت فرانسه به ساحت پیامبر اسلام حضرت محمد(ص)

برخی مدعی هستند فرانسه کشور آزادی است و قانون اساسی نیز بر اساس آزادی است، در صورتی که آنها باید از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیاموزند. طبق اصل 13 قانون اساسی ایران، اقلیت های دینی با وجود اینکه جمعیت زیادی ندارند اما آزاد هستند و حق رای دارند و حتی حداقل یک نماینده در مجلس برای دفاع از حقوق خود دارند. این حق بالاتر از آزادی بیانی است که در آن به دیگران توهین می شود.

مجازات اهانت به مقدسات چیست؟

مطابق با ماده 513قانون مجازات اسلامی، هر کس به مقدسات اسلام (خداوند متعال، قرآن کريم، پيامبراکرم (ص)، ائمه اطهار (ع)، حضرت فاطمه زهرا (س)، اماکن و مناسبت های مقدس) اهانت نماید؛ به حبس از 1 تا 5 سال محکوم خواهد شد.

مطابق با ماده 514 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی هرکس به حضرت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی رضوان‌الله علیه و مقام معظم رهبری به نحوی از انحاء اهانت نماید به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.

کلام آخر

اهانت به هرکدام از ارزش ها و مقدسات انسان ها چه مسلمان و چه غیر مسلمان امری ناپسند و از دید قانونی جرم است. ادعای تبعیت از قوانینی که براساس آزادی است، نه تنها منافاتی با احترام گذاشتن به عقاید و ارزش های همه افراد و جوامع ندارد بلکه مفهوم اصلی آن همین است. یعنی احترام به عقاید و مقدسات همه