تعدیل اقساط به چه معناست؟
بر اساس قوانین، در صورتی که کسی به موجب حکم قطعی دادگاه، مقصر شناخته شده و توانایی پرداخت محکوم به را نداشته باشد، می تواند تقاضای تعدیل اقساط را به دادگاه صالح به رسیدگی تقدیم کند. با این حساب برای ارائه دادخواست مبنی بر تعدیل کردن تقسیط، باید خواهان یا وکیل او درخواست خود را از طریق مراجعه به یکی از دفاتر قضایی ثبت کنند.
تعدیل تقسیط محکوم به :
زمانی که بدهکار به موجب حکم قطعی صادره از سوی دادگاه، محکوم به پرداخت مبلغی به طلبکار می شود، می تواند در صورتی که توانایی پرداخت بدهی خود را نداشته باشد، دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به را تقدیم دادگاه نماید. حال اگر این دادخواست مورد پذیرش دادگاه قرار گرفته باشد و حکم اعسار مبنی بر پرداخت به نحو تقسیط صادر شده باشد هر یک از اصحاب دعوا (محکوم له و محکوم علیه) این حق را دارند که پس از گذشت مدتی بنا بر تغییر وضعیت اقتصادی جامعه و یا تغییر در وضعیت زندگی محکوم علیه، تقاضای تعدیل تقسیط محکوم به (افزایش یا کاهش مبلغ اقساط) را مطرح نمایند.
شرایط طرح دعوای اقساط محکوم به :
• صدور حکم بر اعسار و تقسیط محکوم به در سابق ( چرا که در صورتی که محکوم به قبلا تقسیط نشده باشد،تعدیل تقسیط بی معنا می باشد
• ضمیمه نمودن حکم قطعی اعسار و تقسیط محکوم به ، که سابق بر این صادر شده است
• احراز تغییر در نرخ تورم یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکوم علیه
• سپری شدن مدت متعارفی از حکم تقسیط یا تعدیل قبلی
نحوه طرح دعوای اقساط محکوم به چه صورت است❔
متقاضی اعم از محکوم له یا محکوم علیه می بایست درخواست خود را در قالب فرم دادخواست با ضمیمه نمودن رای قبلی صادره و مستندات تغییر وضعیت معیشت خود یا محکوم علیه از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت نماید و دفتر خدمات قضایی می بایست نسبت به ارسال دادخواست تعدیل اقساط محکوم به صورت سیستمی به شعبه صادرکننده رای قطعی ، اعم از دادگاه بدوی یا تجدیدنظر اقدام نماید.
بر همین اساس تعدیل اقساط محکوم به باید توسط دادگاه صورت پذیرد ، لذا دادگاه نمی تواند با توجه به نوسان ارزش سکه یا تورم اقتصادی نسبت به اجرای حکم اجازه تغییر در مبلغ یا میزان اقساط را بنماید.
که اداره حقوقی قوه قضاییه نیز به موجب نظریه مشورتی شماره 858/ 98/7 مورخ 1398/09/13 قائل به این نظر شده است.
مهمترین نکات در خصوص تعدیل اقساط چیست❔
• برای ارائه دادخواست تعدیل اقساط توجه به چند نکته حائز اهمیت است که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
• محکوم برای ارائه دادخواست باید صورت دارایی خود را به دادگاه صالح ارائه دهد.
• در حال حاضر این امکان وجود دارد که استعلام حساب محکوم علیه را از اجرای احکام دادگاه تقاضا کرد.
• بر اساس قوانین می توان استعلام املاک محکوم علیه را از اداره ثبت اسناد یا شهرداری درخواست کرد.
مدارک مورد نیاز برای ارائه دادخواست تعدیل اقساط چیست❔
برای ارائه دادخواست تعدیل اقساط به چند مدرک اجباری و اختیاری نیاز خواهید داشت.
مدارک اجباری برای ارائه این دادخواست عبارتند از:
• تصویر مصدق دادنامه محکومیت
• تصویر استشهادیه محلی
• صورت اموال شخص معسر
علاوه بر این مدارک اختیاری که می توان در کنار سایر مدارک به دادگاه ارائه داد عبارتند از:
• تحقیقات محلی
• استماع شهادت شهود
• مدرکی که مثبت تغییر در شاخص نرخ تورم یا وضعیت معیشیت محکوم علیه باشد
• در صورت وجود مدارک پزشکی پیوست گردد
• ارائه مدارک اقساط وام بانکی
• شماره پرونده استنادی دادنامه ی پذیرفته شده ی اعسار
• ارائه ی اجاره نامه ی محل سکونت
• ارائه فیش های پرداختی محکومیت پرونده ی دیگر
• اجرائیه های صادره پرونده های دیگر
• سایر دلایل و مستندات
آیا پیوست نمودن لیست اموال و استشهادیه به دادخواست در دعوای تعدیل اقساط محکوم به ضروری است❔
طرح دعوای تعدیل اقساط محکوم به به موجب تبصره 2 ماده 11 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی منوط و مشروط به ضمیمه نمودن صورت دارایی از سوی محکوم علیه نمی باشد. بنابراین به نظر می رسد، ضمیمه کردن صورت کلیه اموال به دادخواست تعدیل اقساط محکوم به وفق شرایط مقرر در ماده 8 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ضروری نمی باشد.
اما در خصوص استناد به شهادت شهود ، می بایست مشخصات شهود به همراه کد ملی آنها در دادخواست جهت امکان احضار آنها از سوی مرجع رسیدگی کننده ضروری می باشد.
آیا به محض صدور حکم اعسار می توان دادخواست تعدیل اقساط محکوم به را ثبت نمود❔
اعسار یک امر حدوثی است و با گذشت زمان و بنا به شرایط اجتماعی و اقتصادی و موقعیت شخصی افراد در حال تغییر بوده و دارای اعتبار امر مختومه نمی باشد. اما چنانچه از تاریخ صدور حکم تقسیط محکوم به مدت متعارفی سپری نشده باشد، در رویه جاری مراجع رسیدگی کننده به سختی نسبت به پذیرش دادخواست تعدیل اقساط محکوم به اقدام می نمایند و غالبا اقدام به صدور حکم بر بطلان دعوای تعدیل اقساط محکوم به خواند نمود.
در رویه جاری نیز غالبا به تعدیل اقساط محکوم به ، به کمتر از یکسال از سپری شدن تقسیط سابق توجهی نمی نمایند. مگر اینکه دلیل قطعی دال بر تغییر وضعیت مالی محکوم علیه یا تغییر در نرخ تورم را کشف و احراز نماید.
میزان اقساط چگونه مشخص خواهد شد❔
در حال حاضر نحوه رسیدگی محاکم به تعدیل کردن تقسیط اینگونه است که بیشتر مواقع پس از پذیرش دادخواست، دادگاه مبلغی را تحت عنوان پیش پرداخت در نظر گرفته و باقی مبلغ را تقسیط می کند. با این حساب میزان تقسیط به تصمیم قاضی بستگی خواهد داشت. بنابراین در خصوص تعدیل اقساط ملاک مشخصی وجود ندارد. این در حالی است که نظر قاضی نباید برخلاف نص صریح قانون باشد چرا که بر اساس ماده 96 قانون اجرای احکام مدنی، یک چهارم از حقوق ماهیانه اشخاص متاهل و یک سوم از درآمد ماهیانه اشخاص مجرد برای بدهی در نظر گرفته می شود.
آیا اشخاص حقوقی می توانند دادخواست تعدیل اقساط بدهند❔
دادخواست تعدیل اقساط فقط مختص اشخاص حقیقی است. با این تفاسیر اشخاص حقوقی نمی توانند این دادخواست را ارائه دهند. علاوه بر این تاجر نیز نمی تواند نسبت به ارائه این دادخواست اقدامات لازم را انجام دهد. در این حالت در صورت عدم امکان پرداخت محکوم به، شرکت های تجاری و شخص تاجر باید ورشکستگی خود را اعلام و ثبت کنند.
آیا حکم تعدیل اقساط محکوم به نسبت به گذشته تسری پیدا می نماید❔
پس از تقدیم دادخواست تعدیل اقساط محکوم به ، دادگاه وضعیت فعلی محکوم علیه را مورد بررسی قرار می دهد و بر آن اساس ، حکم به تعدیل اقساط فعلی را صادر خواهد نمود. بنابراین حکم تعدیل اقساط محکوم به قابل تسری به گذشته نخواهد بود. چرا که دادگاه نمی تواند نسبت به زمان پیش از تقدیم دادخواست تعدیل اقساط محکوم به ورود و رسیدگی ماهیتی نماید. بر همین اساس مسئولیت محکوم علیه نسبت به زمان گذشته و نحوه پرداخت اقساط قبلی به قوت خود باقی است. مگر آنکه دادگاه نسبت به اقساط معوق پرداخت نشده در رای خود صریحا ورود و تعیین تکلیف نماید. که نظریه مشورتی شماره 612/1400/7 مورخ 1400/06/27 اداره حقوقی قوه قضاییه نیز در تائید این نظر است.
آیا حکم تعدیل اقساط محکوم به نسبت به پیش قسط قابل استماع است❔
در این خصوص اتفاق نظر حقوقی و رویه عملی ثابتی در دادگاه ها وجود ندارد. ولی رویه عملی متمایل به آن است که طرح دعوای تعدیل اقساط محکوم به راجع به پیش پرداخت قابلیت استماع ندارد. چرا که راجع به این قسمت از محکوم به، حکم تقسیطی صادر نشده است تا امکان تعدیل محکوم به وجود داشته باشد. بر همین اساس در این حالت محکوم علیه می تواند دادخواست اعسار به دادگاه ارائه نماید. که نظریه مشورتی شماره 1843/98/7 مورخ 1398/12/25 اداره حقوقی قوه قضاییه قائل به این نظر است. هر چند در عمل برخی از دادگاه ها دادخواست تعدیل اقساط محکوم به نسبت به پیش پرداخت را نیز استماع می نمایند. ولی رعایت شرایط طرح تعدیل اقساط محکوم به را ملاک قبول یا رد درخواست قرار می دهند.
چند بار می توان دادخواست تعدیل اقساط مبلغ محکوم به را مطرح نمود❔
در قانون به محدودیتی اشاره نشده است و این دعوا مشمول قواعد اعتبار امر مختومه نمی شود. ولی طرح آن به دفعات تا زمان احراز تغییر در شرایط محکوم علیه منتج به بطلان دعوا خواهد شد.
دعوای تعدیل اقساط محکوم به دعوای مالی است یا غیرمالی❔
دعوای تعدیل اقساط محکوم به مانند دعوای اعسار از پرداخت محکوم به دعوای غیرمالی است.
آیا تعدیل کردن اقساط در خصوص مهریه امکان پذیر است❔
بر اساس تبصره دوم از ماده یازده قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، هر یک از طرفین این اختیار را خواهند داشت تا تقاضای تعدیل کردن تقسیط را به دادگاه تقدیم کنند. بنابراین با توجه به تغییر وضعیت مالی مرد، تقدیم دادخواست مذکور امکان پذیر خواهد بود.
دادگاه صالح به رسیدگی تعدیل کدام دادگاه است❔
در خصوص دادخواست تعدیل اقساط، دادگاه صالح به رسیدگی همان دادگاهی است که به اصل دعوا رسیدگی کرده است. بنابراین، دادگاهی باید به این تقاضا رسیدگی کند که حکم به محکومیت را صادر کرده است. نکته قابل توجه این است که به جای تعدیل کردن تقسیط، قاضی دادگاه این اختیار را خواهد داشت تا در صورت وجود شرایط، مهلتی را به بدهکار بدهد تا بدهی خود را پرداخت کند.
