سرقت:
یکی از مهمترین جرائم علیه اموال و مالکیت اشخاص سرقت است. قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در ماده ۲۶۷ مقرر می دارد: سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است. موضوع سرقت چیزی است که عمل ربودن نسبت به آن انجام می شود و حقوقی به آن تعلق گرفته که مورد حمایت قانون است. قانونگذار شرایط زیادی را به صورت صریح یا ضمنی برای این موضوع بیان نموده است که عبارتند از: مال یا شی بودن مال مسروقه، مادی بودن و قابلیت جابجایی و تصرف را داشتن مال ، منقول بودن مال مسروقه ، تعلق مال به غیر در زمان سرقت وخروج مال یا شیء از تصرف متصرف و دخول آن در تصرف سارق است
سه عنصر اصلی سرقت
برای تحقق جرم سرقت سه عنصر اصلی ضرورت دارد:
عنصر مادی : در جرم سرقت عنصر مادی به شکل ربودن به معنای جابه جا کردن و برداشتن و استیلاء برآن مال و همچنین پنهانی بودن عمل ربایش می باشد، بنابراین لازمه جرم سرقت این است که سارق بدون رضایت مالک یا متصرف به صورت علنی و یا مخفیانه مبادرت به بردن مال دیگری بنماید.
عنصر معنوی: همان قصد ارتکاب جرم است که علاوه بر سوء نیت عام، قصد تملک بعنوان سوء نیت خاص لازم و ضروری است. برای تحقق جرم سرقت وجود قصد مجرمانه و علم سارق بر مال غیر بودن مال مسروقه حائز اهمیت است بنابراین جرم سرقت یک جرم عمومی است که همواره با سوء نیت محقق می شود.
عنصر قانونی: همان اصل قانونی بودن جرم و مجازاتهاست و آن اینکه باید قانونگذار موضوعی را جرم بداند تا بتوان مرتکب را مجازات کرد و با نبودن عنصر قانونی نمی توان مرتکب فعل را مجازات نمود. بنابراین قانون مجازات اسلامی مهمترین عنصر قانونی جرم سرقت است که تفسیر مجازات هرنوع سرقت را جداگانه بیان داشته که در این مطالب به دلیل محدودیت جایی برای توضیح نیست.
انواع سرقت؟
سرقت بر حسب نوع میزان مجازات و ماهیت آن به اشکال مختلف تقسیم دسته بندی شده است:
• سرقت حدی
• سرقتهای تعزیری
سرقت حدی؟
ماده ۱۹۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ در تعریف سرقت مقرر می دارد «سرقت عبارت است ربودن مال دیگری بطور پنهانی» در این تعریف چهارعنصر «ربودن» «مال» « دیگری» و «بطور پنهانی» نهفته است که تعریف سرقت را شکل می دهد.
سرقت حدی به دو صورت می باشد:
• سرقت با شرایط خاص
• راهزنی
سرقت با شرایط خاص مستلزم حد: در این نوع سرقت اول اینکه سرقت باید بطور مخفیانه انجام گیرد: سرقت مستوجب مجازات حد باید به نحوی ارتکاب یابد که صاحب مال متوجه ارتکاب عمل ربودن مال خود نشود، بنابراین سرقتی که با علم و اطلاع صاحب مال صورت گیرد، مستوجب مجازات حد نخواهد بود. حد ملاک مخفی بودن حد عرفی می باشد. دوم اینکه خارج کردن مال از حرز همراه با هتک حرز شرط دیگر سرقت مستوجب این است که مال به وسیله سارق یا با همکاری دیگری، از حرز خارج شود، چون حرز محل مناسب برای نگهداری مال است ویژگی اصلیش آن است که بدون هتک و از بین بردن آن نمی توان به مال موجود در حرز دست یافت و سوم اینکه سرقت در سال قحطی انجام نگیرد سرقت در صورتی مستوجب حد است که در سال قحطی صورت نگرفته باشد. منظور از قحطی فقدان ارزاق عمومی در سال ارتکاب جرم سرقت است. اگر فرد محتاجی به خاطر تأمین معاش خود یا خانواده خود مرتکب سرقت گردد مستلزم حد سرقت نیست. راهزنی: راهزنی یکی از انواع سرقت مستلزم حد است که کیفر آن مجازات جرم محاربه می باشد. ماده ۲۸۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مقرر می دارد: راهزنان، سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راه ها شوند محاربند. بنابراین راهزنی عبارت است از گرفتن اموال مسافرین و عابرین در طرق و شوارع ضمن غافلگیری و تهاجم مسلحانه.
جرم سرقت حدی چیست؟
شرایط سرقت حدی : به موجب ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی سرقت در صورتی که دارای تمام شرایط زیر باشد موجب حد است :
- مال مسروقه شرعا مالیت داشته باشد.
- مال مسروق در حرز باشد. منظور از حرز عبارتست از محل نگهداری مال به منظور حفظ از دستبرد، مثلا قرار دادن پول در گاوصندوق
- سارق هتک حرز کند.
- سارق مال را از حرز خارج کند.
- هتک حرز و سرقت مخفیانه باشد.
- ارزش مال مسروق در زمان اخراج از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.
- مال مسروق از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد.
- سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد.
- صاحب مال از سارق نزد مرجع قضایی شکایت کند.
- صاحب مال قبل از اثبات سرقت سارق را نبخشد.
- مال مسروق قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد.
- مال مسروق قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید.
- مال مسروق از اموال سرقت شده یا مغضوب نباشد.
مجازات سرقت حدی
مجازات سرقت حدی به موجب ماده 278 قانون مجازات اسلامی حد سرقت به شرح زیر است :
•در مرتبه ی اول قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن است، به طوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند.
•در مرتبه دوم، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی است، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.
•در مرتبه سوم، حبس ابد است.
•در مرتبه چهارم، اعدام است هرچند سرقت در زندان باشد.
تبصره : هر گاه سارق، فاقد عضو متعلق قطع باشد، حسب مورد مشمول یکی از سرقت های تعزیری می شود.
سرقت های تعزیری
سرقت های تعزیری به سرقتی گفته می شود که سارق شرایط اجرای حد را ندارد و به همین اساس حاکم یا قاضی دادگاه آن را تعزیر خواهند کرد. بنابراین هر سرقتی تعزیری است مگر اینکه حدی بودن آن ثابت شود زیرا سرقت تعزیری به جز قواعد عمومی، شرط دیگری ندارد.
مجازات سرقت تعزیری:
سرقت تعزیری به سه دسته تقسیم می شود:
• سرقت ساده
• سرقت مخل نظم
• سرقت مشدد
سرقت ساده:
عنصر قانونی سرقت ساده، ماده ۶۶۱ قانون مجازات اسلامی می باشد. سرقتی است که دارای ارکان و شرایط عمومی است و هیچیک از شرایط سرقت حدی یا سرقت مشدد را ندارد. البته اگر میزان مجازات را مبنای ساده و مشدد بودن سرقت قرار دهیم، سرقت موضوع ماده ۶۶۵ قانون مجازات اسلامی که کمترین را دارد سرقت ساده خواهد بود.
سرقت مخل نظم:
ماده ۲۷۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ سرقت مخل نظم را که نوعی سرقت تعزیری می باشد. «سرقتی که فاقد شرایط اجرای حد می باشد و موجب اخلال در نظم با خوف شده را بیم تجری مرتکب یا دیگران باشد، اگرچه شاکی نداشته یا گذشت نموده باشد، موجب حبس تعزیری از یک تا پنج سال خواهد بود» اطلاق این ماده شامل سرقت های تعزیری ساده و مشدد می شود.
سرقت مشدد:
منظور از سرقت مشدد، هرگونه سرقتی است که مقرون به یک یا چند عامل از عوامل تشدید مجازات بوده و مجازات آن شدیدتر از مجازات سرقت ساده باشد و شرایطی را نیز داشته باشد که در قانون پیش بینی کرده است. این شرایط، حصری می باشد و نمی توان عامل دیگری غیر از عوامل پیش بینی شده در قانون را عامل تشدید مجازات قرارداد، عوامل تشدید مجازات که در مواد ۶۵۱ تا ۶۶۰ قانون مجازات اسلامی بیان شده اند که عبارتند از سرقت در شب، تعدد سارقان، سرقت مسلحانه، بالا رفتن از دیوار، شکستن حرز، استفاده از عنوان با لباس مستخدم دولت، مامور دولتی قلمداد کردن، بکاربردن کلید ساختگی، سرقت از محل مسکونی، سرقت همراه با آزار یا تهدید، سرقت از محل های عمومی، مستخدم، شاگرد و کارگر بودن سارق، سرقت به اقتضای شغل، کیف زنی یا جیب بری و امثال آن، سرقت در مناطق بحرانی، سرقت آب، برق و گاز و تلفن
انواع سرقت های تعزیری :
سرقت مقرون به آزار
منظور از آزار هر نوع آزاری اعم از جسمی و روحی بستن دهان مال باخته و هر نوع آزار فاقد آثار جسمی هم کافی است. آزار باید در حین سرقت باشد و برای سرقت باشد. مجازات آن مطابق ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی ” هرگاه سرقت مقرون به آزار باشد و یا سارق مسلّح باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم میشود و اگر جرحی نیز واقع شده باشد علاوه بر مجازات جرح به حداکثر مجازات مذکور در این ماده محکوم می‌گردد
سرقت مسلحانه گروهی در شب
شرایط تحقق جرم : وقوع سرقت در شب که از کیفیات مشدّده بر مبنای زمان ارتکاب جرم می باشد و تعدّد مرتکبین (۲ نفر یا بیش تر) و مسلّح بودن حداقل یک نفر از سارقین اعم از این که سلاح آشکار یا مخفی باشد و سلاح گرم یا سرد، پر یا خالی، مجاز یا غیر مجاز باشد. صرف حمل سلاح کافی است حتّی اگر استفاده نشود و مسلح شدن سارق در حین سرقت با وسایل موجود در صحنه سرقت هم مشمول همین مقرّره می شود.
مجازات آن مطابق ماده ۶۵۴ قانون مجازات اسلامی” هرگاه سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و لااقل یک نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد در صورتی که بر حامل اسلحه عنوان محارب صدق نکند، جزای مرتکب یا مرتکبان حبس از پنج تا پانزده سال و شلاق تا (۷۴) ضربه می‌باشد ”
سرقت مقرون به ۵ شرط مشدّده
این نوع سرقت در ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی تشریح گردیده است. چنانچه جرم سرقت دارای شرایط حد نباشد، ولی دارای شروط ذیل باشد، مرتکب سرقت تعزیری از پنج تا بیست سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می گردد و اگر سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشد
راهزنی
شرایط راهزنی مستوجب تعزیر : عدم لزوم به مسلّح بودن راهزن (راهزن اگر مسلّح باشد جرم راهزنی وی مستوجب حد محاربه می باشد) مکان وقوع جرم لزوماً راه ها و شوارع است و مطابق ماده ۶۵۳ قانون مجازات اسلامی: “هرکس در راه‌ها و شوارع به نحوی از انحاء مرتکب راهزنی شود، به سه تا پانزده سال حبس و شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم میشود ”
کیف زنی یا جیب بری
مطابق ماده ۶۵۷ قانون مجازات اسلامی « هر کس مرتکب ربودن مال دیگری از طریق کیف زنی، جیب بری و امثال آن شود به حبس از یک تا پنج سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد». مطابق قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری مجازات این جرم در خصوص حبس کاهش پیدا کرده و به ۶ ماه حبس تا دو سال و نیم حبس تبدیل شده است ولی شلاق و جزای نقدی بدون تغییر مانده است.
سرقت وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی
مطابق ماده ۶۵۹ قانون مجازات اسلامی” هر کس وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی که به هزینه دولت یا با سرمایه دولت یا سرمایه مشترک دولت و بخش غیر دولتی یا به وسیله نهادها و سازمانهای عمومی غیر دولتی یا موسسات خیریه ایجاد یا نصب شده مانند تاسیسات بهره برداری آب و برق و گاز و غیره را سرقت نماید به حبس از یک تا پنج سال محکوم میشود و چنانچه مرتکب از کارکنان سازمان های مربوطه باشد به حداکثر مجازات مقرر محکوم خواهد شد. ”
مجازات سرقت اموال دولتی
مطلبق ماده 544 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات ، هرگاه بخشی ویا کل اوراق یا دفاتر یا اسناد یا مطالبی که در دفاتر دولتی ضبط و ثبت گریده یا در اماکن دولتی یا نزد افرادی که به طور رسمی مامور حفظ آن ها میباشند سپرده شده باشد ، ربوده و یا تخریب شود و یا بر خلاف مقررات معدوم گردد ، دفتردارو مباشر ثبت و ضبط و سایر اشخاصی که به واسطه اهمال آنها جرم مذکور وقوع یافته است به حبس از 6ماه تا دوسال محکوم خواهند شد.
مطابق ماده 659 قانون مجازات اسلامی ، هرکس وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی که به هزینه دولت یا سرمایه دولت و …. ایجاد و نصب شده مانند تاسیسات بهره برداری آب و برق و گاز و غیره ….را سرقت نماید به حبس از 1 تا5 سال حبس محکوم میشود.
مجازات سرقت لوازم منزل
سرقت از منازل بسته به نوع سرقت ممکن است حدی باشد یا تعزیری که تشخیص آن با قاضی می باشد.
●مطابق ماده 651 قانون مجازات اسلامی ، اگر سرقت از منازل تمام پنج شرط ذیل را داشته باشد مجازات آن از 5 تا 25 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق می باشد.
•سرقت در شب باشد .
•سارفین دو نفر یا بیشتر باشند.
•یک یا چند نفر ازآنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشند .
•سارقین از دیوار بالا رفته یا حرزرا شکسته باشند یا این که سارقین از عنوان و یا از لباس مستخدم دولت اختیار کرده باشند و یا خود را مامور دولتی قلمداد نمایند یا در جایی که محل سکونت و یا مهیا برای سکونت باشد سرقت کرده باشند .
•سارقین در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
• مطابق ماده 655 قانون مجازات اسلامی ، اگر سرقت در محل سکنی یا مهیا برای سکونت یا در توابع آن باشد به 6 ماه تا 3 سال و تا 74ضربه شلاق محکوم میشود.
مجازات سرقت از محل کار
حسب ماده 656 قانون مجازات اگر سارق مستخدم بوده و مال کارفرمای خود را دزدیده باشد یا در منزل دیگری که به اتفاق کارفرما به آ ن جا رفته شاگرد یا کارگر بوده و یا در محلی که معمولا محل کار وی بوده کارگاه ، دکان ، ..سرقت نموده باشد به حبس از 6 ماه تا تا سه سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم میشود.
مطابق قانون جدید کاهش مجازات مصوب 1399 مجازت جرم موضوع ماده 656 کاهش یافته است و مجازات مرتکب حبس از ۳ ماه تا یک سال و نیم خواهد بود.
آیا سرقت با زور گیری متفاوت است؟
زور گیری در عرف به معنی ربودن مال دیگران با توسل به خشونت . در قانون مجازات عنوان مجرمانه ای به معنی زور گیری وجود ندارد و فاقد قانون مستقل بوده شاید در نظام حقوقی این کلمه به معنی سرقت به عنف باشد. فرق سرقت و زورگیری در این است که در عمل سرقت سارق خودش اقدام به برداشتن مال دیگری میکند و لی در زورگیری ، زورگیر با اعمال خشونت ، دیگری را مجبور میکند که بدون رضایت با دست خودش مال را تقدیم وی کند..
سرقت یارانه ای و مجازات آن؟
به‌موجب ماده ۱۲ قانون جرائم رایانه‌ای اگر کسی داده‌هایی که متعلق به دیگری است را به‌صورت غیرمجاز برباید اگر عین آن درید صاحب آن باقی بماند به مجازات جزای نقدی از یک تا بیست میلیون ریال محکوم می‌گردد اما اگر عین آن داده‌ها را از ید صاحب مجاز آن خارج نماید به حبس از ۹۱ روز تا یک سال حبس یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال یا هردو محکوم می‌گردد. و این عمل تحت عنوان سرقت رایانه‌ای یا سرقت اطلاعات یا سرقت داده قابل‌پیگیری می‌باشد.
❔سوال هایی که شاید برای شما هم پیش بیاید؟
•آیا رضایت شاکی در جرم سرقت تاثیری دارد؟
مطابق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، در جرم سرقت در صورتی که ارزش مال مسروقه بیش از 20 میلیون تومان نباشد و سارق سابقه کیفری موثر نداشته باشد جزو جرائم قابل گذشت قلمداد می شود و رضایت شاکی در جرم سرقت موجب مختومه شدن پرونده می شود.
•مجازات سرقت ساده چیست؟
مجازات سرقت ساده طبق ماده 661 قانون مجازات اسلامی ، از 3ماه و یک روز تا دو سال حبس و تا 74ضربه شلاق می باشد ولی مجازات جرم سرقت موضوع ماده ۶۶۱ طبق قانون جدید کاهش مجازاتها تقلیل یافته و به حبس از یک ماه و نیم تا ۱ سال تبدیل شده است و لی شلاق تعزیری به قوت خود باقی مانده است.
