فریب در ازدواج چیست؟

فریب در ازدواج که از آن به عنوان تدلیس نیز یاد می شود به معنای عدم راستگویی در هنگام انتخاب همسر است. علاوه بر پیامدهای منفی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و … که ممکن است فریبکاری در ازدواج به همراه داشته باشد، اثرات حقوقی ویژه ای نیز به همراه دارد. در این مقاله با نتایج حقوقی و کیفری فریب در ازدواج بیشتر آشنا خواهیم شد. اصلی ترین پیامد حقوقی فریب در ازدواج ایجاد حق فسخ نکاح برای همسری است که فریب خورده. به موجب ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی اگر وجود ویژگی خاصی در یکی از طرفین ازدواج شرط شده باشد و بعد از عقد معلوم گردد که فرد فاقد آن ویژگی بوده، برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود. فسخ نکاح با طلاق یکی نیست و حقوق و تکالیف مالی و غیر مالی زوجین در این دو با هم متفاوت است.در فقه منظور از تدلیس کاری است که موجب ابهام فریب خورده می شود. در قرآن مجید نیرنگ برادران یوسف برای جدا کردن پدر و پسر تدلیس شمرده شده و مورد نکوهش قرار گرفته است. حضرت علی (ع) فرموده اند: حیله ورزی نسبت به کسی که به تو اعتماد کرده است کفر محسوب می شود. از منظر حقوق خانواده اصلی ترین اثر حقوقی فریب در ازدواج، ایجاد حق فسخ برای فریب خورده است.

ارکان جرم فریب در ازدواج؟

بر اساس قانون جرم تدلیس یا فریب در ازدواج در صورتی محقق می‌شود که دو رکن مادی و معنوی در آن وجود داشته باشد:

•رکن مادی: یعنی باید برای پوشاندن عیب یا جلوه دادن صفتی غیرواقعی، حتما عملیاتی چه به صورت لفظی و چه به صورت کتبی و … انجام شده باشد. مثلا ارائه مدرک تحصیلی جعلی یا توصیف صفتی به دروغ. تشخیص این که عملیات انجام‌شده مصداق فریب یا تدلیس است را عرف جامعه مشخص می‌کند؛ مثلا دروغ گفتن یا وانمود کردن به امری غیرواقعی. (چنانچه مورد فریب در خصوص جعل هویتی یا … باشد، مطالعه مقاله جعل اسناد می تواند به شما اطلاعات بیشتری بدهد.)

•رکن معنوی: عملیات انجام‌شده به منظور فریب دادن طرف مقابل، باید حتما به صورت عمدی، آگاهانه و با قصد فریب انجام شده باشد که تشخیص این مورد با قانون است.

فریب در ازدواج شامل چه مواردی می شود؟

ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی می‌گوید اگر برای یکی از طرفین ازدواج صفت خاصی شرط شود و پس از جاری شدن عقد مشخص شود که آن صفت وجود نداشته، مصداق فریب در ازدواج است و طرف مقابل می‌تواند عقد را بر هم بزند.

در این حالت شخص بر اساس صفتی که طرف مقابل از خود بیان کرده با او ازدواج می‌کند و پس از عقد متوجه می‌شود که آن صفت وجود نداشته و همین تدلیس طرف مقابل برای او حق فسخ به وجود می‌آورد.

موارد دیگری نیز در قانون مدنی و در ماده‌های ۱۱۲۱، ۱۱۲۲ و ۱۱۲۳ بیان شده است که مصادیق فریب در ازدواج هستند و برای طرف فریب‌خورده حق فسخ ایجاد می‌کنند. در ادامه این موارد را می‌خوانید:

•دیوانه بودن هر یک از طرفین ازدواج به شرطی که طرف مقابل پیش از عقد از این موضوع آگاهی نداشته باشد؛

•بعضی از بیماری‌ها و عیوب در مرد مانند: ناتوانی در باروری، ناتوانی در مسائل جنسی یا اختلالات جنسی، مقطوع بودن آلت تناسلی، به شرطی که زن پیش از عقد از آنها آگاه نباشد. البته ناتوانی جنسی و دیوانگی اگر پس از عقد هم به وجود بیاید، زن حق فسخ نکاح را پیدا می‌کند؛

•بعضی از بیماری‌ها و عیب‌ها در زن مانند: قرن (حالتی که آلت زن مانع نزدیکی شود)، جذام، پیسی، افضا، زمین‌گیر شدن و نابینایی هر دو چشم درصورتی‌که مرد پیش از ازدواج از آنها آگاه نباشد، مصداق فریب در ازدواج است و برای مرد حق فسخ ایجاد می‌کند؛

•بعضی موارد نیز در قانون بیان نشده است، امّا به استناد ماده ۱۱۲۸ اگر عقد بر اساس آنها واقع شده باشد، تدلیس محسوب می‌شود و حق فسخ ایجاد می‌کند. مثلا نداشتن تحصیلات یا توانایی مالی یا متاهل بودن مرد در صورتی که مرد، زن را با آنها فریب داده باشد، هم‌چنین باکره نبودن زن یا پنهان کردن ازدواج سابق و … .

اثبات فریب در ازدواج چگونه است؟

در دادگاه طرفی که فریب خورده باید اثبات کند که طرف مقابل با دروغ و تدلیس مرتکب جرم فریب در ازدواج شده. همچنین شخص فریب‌خورده باید ثابت کند که پیش از عقد از این موضوع آگاهی نداشته است و به خیال این که ادعای طرف مقابل درست است، با او ازدواج کرده است.

برای اثبات این امر یا اقرار طرف مقابل لازم است یا وجود شاهدان معتبر و یا ارائه مدارکی که این تدلیس را اثبات کند. قاضی پس از مطالعه شواهد و مدارک شاکی و در صورت درست بودن آنها، حکم به مجرم بودن طرف مقابل می‌دهد و علاوه بر حق فسخ برای شاکی، مجرم را به مجازات محکوم خواهد کرد.

فریب در ازدواج و مهریه

اگر مورد فریب در ازدواج توسط مرد به صورتی که پیش از این گفته شد اثبات شود و زن حق فسخ پیدا کند، زن می‌تواند مهریه خود را به طور کامل دریافت کند، مگر درصورتی‌که پیش از فسخ عقد، نزدیکی صورت نگرفته باشد که در این حالت زن مستحق مهریه نیست.

امّا اگر دلیل فسخ نکاح، عنن مرد (ناتوانی در رابطه زناشویی) باشد، نصف مبلغ مهریه به زن تعلق خواهد گرفت. گفتنی است در موارد فسخ به علت تدلیس زن یا موارد پیش از نزدیکی، اگر زن مهریه خود را پیش از فسخ گرفته باشد، مرد می‌تواند آن را پس بگیرد.

▪️آیا فریب در ازدواج برای طرف مقابل حق فسخ ایجاد می کند؟